30 stycznia 2025 roku Europa Nostra ogłosiła 14 zabytków i miejsc dziedzictwa zakwalifikowanych do tegorocznej edycji programu 7 Najbardziej Zagrożonych [7 Most Endangered]. Wśród nominowanych znalazł się jeden obiekt z Polski – Wielka Synagoga w Orli.
Synagoga, znajdująca się w pobliżu granicy z Białorusią, została zbudowana w drugiej połowie XVII wieku i jest znaczącym elementem lokalnego dziedzictwa żydowskiego. Jej wnętrze, bogate w barokowe i renesansowe elementy, świadczy o wysokim statusie miejscowej społeczności żydowskiej. Niestety, w wyniku tragicznych wydarzeń II wojny światowej obiekt został zniszczony, a wiele elementów wyposażenia nie przetrwało.
Wieloletnie zaniedbanie sprawiło, że budynek wymaga teraz kompleksowej renowacji, a działania na rzecz jego odbudowy są kluczowe dla zachowania dziedzictwa kulturowego oraz wsparcia lokalnej społeczności. Nominacja ta, złożona przez organizację Przyszłość Dziedzictwa Religijnego, ma na celu mobilizację wsparcia dla ratowania tego ważnego miejsca. Wielka Synagoga w Orli jest nie tylko symbolem bogatej historii, ale także siłą napędową dla lokalnego rozwoju społeczno-ekonomicznego. Jej odbudowa ma potencjał do zjednoczenia mieszkańców Polski, Białorusi i Ukrainy oraz przywrócenia pamięci o kulturze żydowskiej, która była kluczowym elementem tożsamości regionu.
Fot. © Krzysztof Bielawski
Wśród innych tegorocznych nominowanych do programu 7 Najbardziej Zagrożonych [7 Most Endangered] znajdują się m.in. Monastyr i osada Arakelots w Armenii, stacja kolejowa Mixnitz-Bärenschützklamm w Austrii czy kompleks modernistyczny Generalštab w Belgradzie.
Zakwalifikowane obiekty dziedzictwa są zagrożone przez rozbiórkę, niewłaściwy rozwój, brak finansowania lub zaniedbanie. Wspieramy aktywistów i społeczności, które w pełni angażują się w ratowanie tych miejsc. To nasza wspólna odpowiedzialność, by chronić i wzbogacać europejskie skarby. Nasze dziedzictwo jest kluczowe dla budowania bardziej pokojowej, spójnej i zrównoważonej przyszłości – podkreślił prof. Hermann Parzinger, prezydent wykonawczy Europa Nostra.
Zachęcamy do śledzenia dalszych informacji dotyczących programu 7 Najbardziej Zagrożonych [7 Most Endangered] oraz do wspierania działań mających na celu ratowanie Wielkiej Synagogi w Orli. Razem możemy przyczynić się do ochrony i odbudowy naszego wspólnego dziedzictwa kulturowego. Więcej informacji o programie i zagrożonych zabytkach oraz miejscach dziedzictwa w Europie można znaleźć na stronie Europa Nostra.
Program 7 Najbardziej Zagrożonych [7 Most Endangered], uruchomiony w 2013 roku, jest prowadzony przez Europa Nostra we współpracy z Instytutem Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Posiada również wsparcie programu Unii Europejskiej Kreatywna Europa w ramach sieciowego projektu Europa Nostra – Agora Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego. Program jest kampanią społeczeństwa obywatelskiego mającą na celu ratowanie zagrożonego dziedzictwa Europy. Inicjatywa ta podnosi świadomość, w jej ramach dokonywane są niezależne oceny eksperckie, formułowane zalecenia dotyczące dalszych działań oraz budowane poparcie dla ratowania wybranych zagrożonych miejsc. Obecność na liście 7 Najbardziej Zagrożonych często staje się katalizatorem pozytywnych zmian oraz zachętą do mobilizacji niezbędnego wsparcia publicznego lub prywatnego, w tym finansowego. Wpisane obiekty kwalifikują się również do otrzymania dotacji EBI na rzecz dziedzictwa w wysokości 10 000 euro na każdy wybrany obiekt, mającej pomóc w realizacji wspólnie uzgodnionego działania, które przyczyni się do uratowania zagrożonych miejsc. Więcej o programie i zagrożonych zabytkach oraz miejsc dziedzictwa w Europie można znaleźć na stronie Europa Nostra.
Fot. Krzysztof Bielawski