Według najnowszych danych ze spisu powszechnego z 2021 roku, ponad 13 600 osób identyfikuje się jako Łemkowie lub osoby o mieszanej tożsamości łemkowskiej. Co ciekawe, większość z nich nie mieszka już na Łemkowszczyźnie, lecz na Dolnym Śląsku.
W tym odcinku podcastu, John Beauchamp i Katarzyna Jagodzińska z Europa Nostra Heritage Hub w Krakowie podróżują przez zielone tereny Beskidu Niskiego, by spotkać ludzi, którzy zmagają się z trudnościami w zachowaniu swojego dziedzictwa. Dążą oni do tego, by wzbudzić szersze uznanie dla swojej kultury oraz dać nowym pokoleniom siłę do kultywowania i rozwijania łemkowskich tradycji, zwyczajów, umiejętności rzemieślniczych oraz języka.
Podczas tej podróży spotykamy Mychajło Markowicza, założyciela Fundacji Nowycia w Nowicy. Drewniany budynek fundacji, zwany „chyżą”, w przeszłości pełnił rolę miejsca spotkań i wymiany informacji – swego rodzaju dawnego WhatsAppa. Obecnie, jak wyjaśnia Markowicz, Fundacja Nowycia chce wypełnić tę funkcję na nowo, tworząc współczesną platformę łemkowskiej komunikacji.
Następnie odwiedzamy gospodarstwo agroturystyczne „Swystowy Sad” w Ropkach, prowadzone przez Grażynę Betlej-Furman, która opowiada nam o lokalnych produktach, kuchni łemkowskiej i codziennym życiu na tych terenach.
W Łosiach spotykamy Wasylego Szlantę, którego życie zawodowe koncentrowało się na tradycyjnym smolarstwie. Był także jednym z założycieli festiwalu Łemkowska Watra.
W Sękowej odwiedzamy „Majsternię Karpat” – warsztat i kawiarnię prowadzoną przez Annę Czuchtę i Piotra Jasiona. Poznajemy zmieniający się język łemkowski, lokalne zioła i kuchnię.
Na koniec spotykamy Julię Doszną, znaną łemkowską pieśniarkę, dla której język i tradycyjny śpiew są nieodłącznym elementem jej tożsamości.
Wszyscy ci ludzie, których poznaliśmy podczas tej podróży, zbierają się na festiwalu Łemkowska Watra – największym wydarzeniu łemkowskiej kultury, które przyciąga nie tylko Łemków, ale także szeroką społeczność ukraińską.
Podcast został zrealizowany w ramach projektu „Niematerialne dziedzictwo kulturowe Ukraińców w Polsce: mapowanie i rozpowszechnianie”, prowadzonego przez Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z Europa Nostra Heritage Hub w Krakowie. Projekt kierowany przez dr Olgę Kich-Masłej z Katedry Studiów Polsko-Ukraińskich został sfinansowany w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości Uniwersytetu Jagiellońskiego.