Rozmowa z Lesią Voroniuk, twórczynią Światowego Dnia Wyszywanki oraz dyskusja panelowa z udziałem dr Ewy Klekot, dr Moniki Nęckiej oraz dr Lesi Voroniuk
Vyshyvanka to tradycyjny haft ukraiński. Kolorowe wzory na koszulach i innej odzieży zawsze miały znaczenie symboliczne, odnoszące się do dobrobytu, szczęścia i ochrony. W momencie wybuchu wojny z Rosją zyskały jeszcze głębszą symbolikę, oznaczającą kontynuację kultury ukraińskiej w obliczu niszczenia dziedzictwa kulturowego. Żołnierze zabierają vyshyvanki na front, bo wierzą, że ochronią ich w walce, uchodźcy do niewielkiego bagażu, z jakim musieli uciekać, wkładali vyshyvanki – dla ochrony, na szczęście. Wierzą, że wyszywanki mają magiczną moc. Wojna wprowadziła nowe tkaniny i wzory militarne – obok motywów geometrycznych i roślinnych pojawiły się wizerunki czołgów, dronów i bomb.
Wyszywanka zyskuje popularność za granicą, gdzie obchodzony jest – podobnie jak w Ukrainie – Światowy Dzień Wyszywanki (trzeci czwartek maja). Czas wojny wzmocnił jej wymiar polityczny, sprawiając, że wyszywanka stała się narodowym symbolem odrodzenia. Światowy Dzień Wyszywanki otrzymał Nagrodę Dziedzictwa Europejskiego | Nagrodę Europa Nostra 2022. Znacząco zwiększyło to jego rozpoznawalność w Europie.
Podczas spotkania z dr Lesią Voroniuk, prezeską organizacji pozarządowej Światowy Dzień Wyszywanki i współtwórczynią Muzeum Ukraińskiej Haftowanej Koszuli w Czerniowcach, rozmawialiśmy o wyszywance jako broni i talizmanie odczytywanym ze współczesnej perspektywy wojny.
Po rozmowie odbyła się dyskusja panelowa, która umiejscowiła wyszywanki w szerszym kontekście artystycznym, antropologicznym i społecznym.
Panelistki: dr Ewa Klekot, dr Monika Nęcka, dr Lesia Voroniuk
Prowadzenie dr Katarzyna Jagodzińska, kierowniczka Europa Nostra Heritage Hub in Krakow.
Wydarzenie odbyło się w Europa Nostra Nostra Heritage Hub w Krakowie, regionalnym centrum Europa Nostra, mieszczącym się w siedzibie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa przy ul. Św. Jana 12 oraz było transmitowane na kanale YouTube.
Spotkanie odbyło się z okazji publikacji albumu fotograficznego „Imperishable. Ukrainian state symbols in the folk embroidery and weaving” (książka dwujęzyczna w języku ukraińskim i angielskim) oraz w związku z zapowiedzią otwarcia Muzeum Ukraińskiej Haftowanej Koszuli w Czerniowcach.
—
Dr Lesia Voroniuk jest ukraińską kuratorką wydarzeń kulturalnych, prezeską organizacji pozarządowej Światowy Dzień Wyszywanki, posiada doktorat w zakresie nauk politycznych. Była główną kuratorką lub partnerką ponad siedemdziesięciu projektów w Ukrainie i za granicą. Projekty te obejmowały prace dokumentacyjne, produkcję książek i albumów artystycznych, organizację wystaw, warsztatów, pokazów mody, przyjęć dyplomatycznych, kampanii komunikacyjnych i edukacyjnych, festiwali i projektów rekonstrukcyjnych.
Dr Ewa Klekot jest antropolożką, tłumaczką i kuratorką. Adiunktka w Instytucie Projektowania Uniwersytetu SWPS; wykłada w School of Form i na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się interdyscyplinarnym łączeniem humanistyki i nauk społecznych z projektowaniem i działaniami artystycznymi, zarówno w badaniach, jak i edukacji. Aktualny obszar badań to antropologia wytwarzania oraz związane z nią poznanie i wiedza: umiejętności, wiedza ciała, materiały i procesy; tradycje wytwarzania a dziedzictwo niematerialne. Zajmuje się też antropologiczną refleksją nad sztuką, zwłaszcza społecznym konstruowaniem sztuki ludowej i prymitywnej, a także materialnością i wartościowaniem rzeczy uznawanych za dizajn, sztukę, zabytek, eksponat muzealny.
Dr Monika Nęcka jest metodyczką sztuki. Wykłada na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w katedrze Edukacji Artystycznej. Prowadzi wykłady i warsztaty twórcze w kraju i za granicą. Autorka programu historii sztuki dla edukacji wczesnoszkolnej oraz zestawu ćwiczeń dla dzieci w zakresie identyfikacji kulturowej. Członkini Polskiego Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę InSEA.
Dr Katarzyna Jagodzińska jest kierowniczką Europa Nostra Heritage Hub for Central and Eastern Europe w Krakowie, adiunktką w Instytucie Studiów Europejskich na Uniwersytecie Jagiellońskim i pierwszą dyrektorką ds. programowych w Muzeum Zabawek w Krakowie. Jest historyczką sztuki i dziennikarką, specjalizuje się w studiach muzealnych i studiach nad dziedzictwem kulturowym. Współprowadzi dwie serie podcastów „Ukraine Heritage Spotlight” i „Holistic Heritage”. Jej obecny projekt badawczy dotyczy partycypacji i demokratyzacji muzeów.