Przestępczość wobec dziedzictwa kulturowego” – konferencja Misji Doradczej Unii Europejskiej na Ukrainie

HomepagePrzestępczość wobec dziedzictwa kulturowego – konferencja Misji Doradczej UE na Ukrainie

W dniach 18–19 maja 2023 roku przedstawiciele Europa Nostra i Europa Nostra Heritage Hub for Central and Eastern Europe w Krakowie wzięli udział w międzynarodowej konferencji „Cultural Heritage Crime: In Wartime and Beyond” [„Przestępczość wobec dziedzictwa kulturowego: w czasie wojny i poza nią”]. Konferencję, która miała miejsce we Lwowie zorganizowała Misja Doradcza Unii Europejskiej (EUAM) na Ukrainie. Wydarzenie miało na celu wypracowanie modeli współpracy pomiędzy partnerami ukraińskimi i międzynarodowymi w zakresie ścigania przestępstw przeciwko dziedzictwu kulturowemu Ukrainy, w kontekście niesprowokowanej agresji Rosji.

Konferencja zgromadziła uznanych międzynarodowych ekspertów w dziedzinie ochrony dóbr kultury oraz przedstawicieli władz państwowych Ukrainy i Unii Europejskiej, organów ścigania i praworządności, a także ze środowiska muzeów i instytucji kultury. Uczestnicy wspólnie dyskutowali o najlepszych modelach współpracy w zakresie naprawiania strat wyrządzonych przez rosyjskiego agresora obiektom dziedzictwa kulturowego Ukrainy oraz prowadzenia dochodzeń w sprawie popełnionych przestępstw. Uczestnicy pochylali się nad ramami prawnymi, podejściami operacyjnymi oraz nad międzynarodową i lokalną reakcją na przestępstwa związane z dziedzictwem kulturowym, podkreślając znaczenie współpracy, skoordynowanych wysiłków i wymiany informacji na poziomie krajowym i międzynarodowym. W konferencji poruszono m.in. następujące tematy:

  • strategiczne podejście UE do dziedzictwa kulturowego w konfliktach i kryzysach;
  • zbrodnie wojenne przeciwko dziedzictwu kulturowemu (koncepcja prawna, wpływ i wymiary);
  • doświadczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) w prowadzeniu dochodzeń i ściganiu przestępstw przeciwko dziedzictwu kulturowemu w Mali;
  • działalność Światowej Organizacji Celnej (WCO) w zakresie dziedzictwa kulturowego;
  • doświadczenia włoskich karabinierów i policji austriackiej w ochronie dziedzictwa kulturowego.

Konferencja posłużyła jako wydarzenie inauguracyjne nadające impuls przyszłym wspólnym działaniom w ramach projektu EUAM w celu wzmocnienia ochrony ukraińskiego dziedzictwa kulturowego poprzez wsparcie doradcze i ułatwienie międzyagencyjnej i międzynarodowej koordynacji oraz wymiany informacji. Na bazie ewaluacji niniejszego wydarzenia EUAM Ukraine przygotuje rekomendacje mające ułatwiać owocną współpracę między ukraińskimi i europejskimi ekspertami i agencjami.

W konferencji wzięli udział przedstawiciele wysokiego szczebla m.in. ukraińskiego rządu, parlamentu, organów bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości, a także uczestnicy z UE, Światowej Organizacji Celnej, Międzynarodowego Trybunału Karnego, UNESCO, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Interpolu oraz służb policyjnych państw członkowskich UE. W wydarzeniu z ramienia Europa Nostra Heritage Hub w Krakowie uczestniczyła dr Joanna Dziadowiec-Greganić. Wraz z Antigoni Michaelem (koordynatorem 7 Most Endangered, Europa Nostra), reprezentowali służby Komisji Europejskiej odpowiedzialne za kulturę: Dyrekcję Generalną ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury (DG EAC) oraz Europejską Agencję Wykonawczą ds. Edukacji i Kultury (EACEA).

EUAM Ukraine wspiera Ukrainę w dochodzeniach w sprawie zbrodni międzynarodowych popełnionych w kontekście rosyjskiej agresji, co obejmuje zarówno zbrodnie wojenne, jak i zbrodnie przeciwko dziedzictwu kulturowemu.

Warto dodać, że w tym miesiącu ukraiński parlament uchwalił ustawę odbierającą sowieckim i imperialnym zabytkom kultury status ochronny. Od tej pory Państwo Ukraińskie będzie miało podstawy prawne do wykreślania symboli rosyjskiego i sowieckiego imperializmu z rejestru chronionych obiektów zabytkowych. Za część dziedzictwa kulturowego Ukrainy nie będą uznawane następujące typy zabytków:

  • poświęcone osobom zajmującym kierownicze stanowiska w partii komunistycznej;
  • poświęcone przywódcom piastującym wysokie stanowiska w Związku Radzieckim, Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej lub innych autonomicznych republikach radzieckich;
  • poświęcone wydarzeniom związanym z działalnością partii komunistycznej i ustanowieniem władzy sowieckiej na terytorium Ukrainy;
  • te, które symbolizują rosyjską imperialną lub sowiecką politykę totalitarną.