Te prestiżowe wyróżnienia przyznawane są organizacjom, instytucjom oraz osobom realizującym projekty w zakresie dziedzictwa kulturowego i naturalnego, a także działającym na rzecz zachowania, edukacji, promocji i lepszych rozwiązań dla sektora dziedzictwa. Zwycięzcy zostali wybrani przez międzynarodowe grono ekspertów pod przewodnictwem prof. Jacka Purchli, wiceprezydenta Europa Nostra. Ogłoszenie laureatów odbyło się 4 czerwca 2024 roku w siedzibie Europa Nostra Heritage Hub w Krakowie. W ramach wydarzenia zorganizowana została także dyskusja panelowa z udziałem nagrodzonych pt. „Społeczna odpowiedzialność za dziedzictwo”, którą poprowadził prof. Jacek Purchla i dr Katarzyna Jagodzińska, kierowniczka krakowskiego Huba Europa Nostra.
Zwycięzcy zostaną uhonorowani podczas ceremonii wręczenia Nagród Dziedzictwa Europejskiego, która odbędzie się 7 października 2024 roku w Ateneum Rumuńskim, najbardziej prestiżowej sali koncertowej w Bukareszcie. Podczas ceremonii zostaną ogłoszeni laureaci Grand Prix oraz zdobywca Nagrody Publiczności, wybrani spośród tegorocznych laureatów. Laureaci Grand Prix i Nagrody Publiczności otrzymają po 10 000 euro. Ceremonia będzie punktem kulminacyjnym Europejskiego Szczytu Dziedzictwa Kulturowego (European Cultural Heritage Summit 2024), który odbędzie się w dniach 6–8 października w Bukareszcie pod patronatem Prezydenta Rumunii J.E. Klausa Iohannisa.
Zachęcamy do głosowania online na projekt, który Państwa zdaniem powinien otrzymać Nagrodę Publiczności. Głosy można oddawać do 22 września 2024 roku pod tym linkiem.
To wyjątkowy projekt renowacyjny na terenie dawnej kopalni węgla kamiennego, jednej z najstarszych w Polsce, założonej w 1792 roku. Dzięki wspólnym wysiłkom byłych górników, miasta Rybnik, państwa polskiego i funduszy unijnych, kompleks zamknięty w latach 2006–2008 został ostatecznie zachowany i zaadaptowany dla celów centrum kulturalno-rekreacyjnego.
Restauracja kopalni rozpoczęła się w 2018 roku. Po pierwsze, zachowano główny kompleks i jego unikalne wyposażenie. Wykonane prace objęły kompleksową renowację istniejącej struktury budynków oraz modernizację instalacji sanitarnej i elektrycznej, aby dostosować miejsce do nowych funkcji. Zbudowano budynek łączący jako wejście do kompleksu z recepcją i punktem informacyjnym. Najbardziej niezwykłą częścią była renowacja stuletniej maszyny parowej, która teraz działa pełną mocą.
Ponadto projekt miał również na celu stworzenie przestrzeni do zaangażowania społecznego i rekreacji. Budynek dawnej elektrowni, przekształcony w salę spotkań, służy obecnie jako miejsce spotkań społeczności lokalnej, w tym stowarzyszeń emerytowanych górników. Wreszcie, projekt otworzył Zabytkową Kopalnię Ignacy dla turystów. Zwiedzający mogą teraz odkrywać interaktywną wystawę mieszczącą się w budynkach szybu Kościuszko, zagłębiając się w korzenie rewolucji przemysłowej i znaczenie wynalazków, takich jak maszyna parowa, w kształtowaniu globalnego wpływu Europy.
W opinii Jury „inwestując w efektywną komunikację i zaangażowanie społeczności, projekt nie tylko ożywił krajobraz fizyczny, ale także wzmocnił lokalną społeczność, sprzyjając spójności społecznej, a nawet przyczyniając się do zmniejszenia wskaźników przestępczości.”
Model rewitalizacji dziedzictwa opracowany i wdrożony przez Stowarzyszenie Serfenta był rozwijany przez ponad piętnaście lat, a jego fundamentem było rzemiosło koszykarskie. Współpracując z rzemieślnikami, projektantami i osobami z Polski oraz innych krajów europejskich, zespół Serfenty testował nowe metody efektywnego przekazywania umiejętności związanych z tym niematerialnym dziedzictwem.
We współpracy z rzemieślnikami, projektantami i osobami w każdym, zespół Serfenty testował nowe sposoby przekazywania tego dziedzictwa współczesnemu światu. Testowano to poprzez oferowanie różnych rodzajów warsztatów i odkrywanie, co było najbardziej interesujące dla współczesnych uczestników. Następnie zrealizowane zostały dalsze warsztaty, studyjne wyjazdy rzemieślnicze, kampanie medialne, sklep internetowy z produktami rzemieślników, opracowane zostały książki i narzędzia oraz stworzony dostęp do naturalnych, tradycyjnych materiałów tkackich.
Dzięki tym działaniom ponad 100 rzemieślników zostało zaproszonych do współpracy w całej Polsce i innych krajach europejskich. Opracowano nowe systemy nauczania dotyczące 10 tradycyjnych technik koszykarstwa i 11 naturalnych materiałów, a wokół Modelu została zbudowana sieć współpracujących instytucji i partnerów z dziedziny kultury i biznesu. Serfenta zrealizowała 30 projektów poświęconych ochronie i promocji koszykarstwa, z których połowa miała zasięg międzynarodowy.
„Ta inicjatywa skupia się na budowaniu świadomości i zrozumienia wartości dziedzictwa niematerialnego w świecie przytłoczonym masową produkcją towarów realizowaną daleko od miejsca ich konsumpcji i wykonanych z niskiej jakości materiałów”, podkreśliło Jury.
Dr Piotr Gerber poświęcił swoje życie zawodowe ochronie dziedzictwa poprzemysłowego. Zarówno w Polsce, jak i za granicą, odegrał znaczącą rolę w podnoszeniu publicznej świadomości i zrozumienia dla znaczenia rozwoju technicznego i technologicznego.
W 2007 roku Piotr Gerber założył Fundację Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego, która bada historię przemysłu na Dolnym i Górnym Śląsku, chroni materialne dziedzictwo przemysłowe oraz edukuje w zakresie rozwoju przemysłowego poprzez dziedzictwo. Jednym z najbardziej znaczących osiągnięć Gerbera jest zakup siedmiu budynków przemysłowych na Śląsku, największym regionie wydobycia węgla w Europie. Po zakupie budynki przeszły gruntowną konserwację i zostały przekształcone w muzea, zabezpieczając tym samym ich przyszłość i wzbogacając życie kulturalne okolicznych społeczności.
Tegoroczny laureat kładzie szczególny nacisk na autentyczność – zachowanie oryginalnej struktury architektonicznej i używanie oryginalnych maszyn do prezentacji historycznego procesu technologicznego. Wszystkie obiekty, które uratował, posiadają nadal działające maszyny, które są konserwowane przez byłych pracowników tych zakładów przemysłowych.
Gerber miał również znaczący wpływ na poprawę legislacji dotyczącej dziedzictwa przemysłowego i jest współautorem wytycznych konserwatorskich dla dóbr dziedzictwa poprzemysłowego, które są wdrażane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jak zauważyło Jury:
„jego działania obejmują współpracę transgraniczną z ekspertami, a jego wpływ na Europę jest ważny, ponieważ podkreśla znaczenie tego dziedzictwa poza Polską.”
