Nagrody Dziedzictwa Europejskiego | Nagrody Europa Nostra rozpoznają i promują najlepsze praktyki w zakresie ochrony i utrwalania materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego, stymulują transgraniczną wymianę wiedzy w całej Europie, zwiększają świadomość społeczną oraz uznanie dla europejskiego dziedzictwa kulturowego a poprzez siłę przykładu zachęcają do tworzenia kolejnych wspaniałych inicjatyw.
Każdego roku uhonorowanych zostaje do 30 wybitnych osiągnięć w dziedzinie dziedzictwa, w tym do pięciu Grand Prix. Każdy zdobywca Grand Prix otrzymuje nagrodę pieniężną w wysokości 10 000 euro. Ponadto, w wyniku głosowania internetowego przeprowadzonego przez Europa Nostra, jednemu z wybranych laureatów przyznawana jest Nagroda Publiczności.
Muzeum Narodowe przygotowuje i gości od dziesięciu do czternastu wystaw rocznie. Wśród nich znajdują się międzynarodowe wystawy podróżnicze, z których wiele zorganizowanych zostało we współpracy z jednymi z największych i najbardziej wpływowych muzeów na świecie. Ponowne otwarcie muzeum dla publiczności po jego renowacji oraz wysiłki podejmowane w celu zdobycia międzynarodowego znaczenia w sektorze kultury przyniosły ogromne korzyści dla całego regionu. To niewątpliwa zasługa pracowników muzeum.
Kuratorzy i badacze chroniący niniejszy zabytek oraz zajmujący się dziedzictwem tego miejsca pozostają wierni jego przeszłości. Na uwagę zasługuje fakt, że muzeum nawiązało kontakt z poprzednimi właścicielami budynku, rodziną Radziwiłłów, która była jego właścicielem od początku XVI wieku. Obecny pałac ukończony został w latach 1599-1604. Potomkowie Radziwiłłów mieszkają obecnie w Wielkiej Brytanii. Ich rodzina została wygnana z Nieświeża na początku II wojny światowej. Nawiązanie relacji z potomkami rodziny umożliwiło badaczom muzeum dostęp do ich osobistych archiwów, zwiększając w ten sposób wrażenia osób odwiedzających posiadłość oraz zapewniając, że jego bogata historia zostanie zachowana.
Renowacja i konserwacja unikatowego ruchomego wyposażenia barokowego Teatru Zamkowego. Teatr Zamkowy, zbudowany w latach 1766-1767, reprezentuje obecnie jeden z zaledwie dwóch teatrów w Europie świadczących o przepychu i złożoności barokowej kultury teatralnej. Sporadyczne projekty renowacji budowli rozpoczęły się już w latach 80-tych XX wieku niemniej jednak nowy plan konserwatorski powstał dopiero po Aksamitnej rewolucji oraz odrodzeniu się umiejętności rzemieślniczych w sektorze prywatnym. Głównym celem było zachowanie teatru jako żywej, autentycznej jednostki. Rekwizyty, oświetlenie i kostiumy zostały odrestaurowane i umieszczone w nowym magazynie.
Państwowy Zamek w Czeskim Krumlovie, wraz ze swoim standardem architektonicznym, tradycją kulturową oraz otoczeniem, zaliczany jest do najważniejszych zabytków w regionie Europy Środkowej. Zmieniająca się od XIV do XIX wieku zabudowa jest dobrze zachowana zarówno jeśli chodzi o oryginalne rozplanowanie, strukturę materialną, jak i wyposażenie wnętrz oraz w detale architektoniczne. W 1963 roku miasto zostało uznane za Miejski Rezerwat Przyrody, w 1989 roku zamek stał się Pomnikiem Narodowym, a w 1992 roku cały kompleks został wpisany na Listę Zabytków Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Projekt zapoczątkował nowy trend w czeskiej opiece nad zabytkami i uważany jest za doskonały przykład w podejściu do konserwacji zabytków w Europie. Oryginalna tkanka historycznego budynku została uznana za dokumentację historyczną jako niezastąpiony nośnik autentyczności. Podejście to przenosi etykę i metodologię konserwatorską stosowaną wcześniej jedynie w przypadku dzieł sztuki na skalę całej fasady, a nawet całego krajobrazu miejskiego, w którym fasada jest bardzo ważnym elementem. Projekt został zrealizowany przy użyciu wszelkich środków do wykorzystania i ponownego użycia historycznych rzemieślniczych umiejętności budowlanych oraz materiałów tradycyjnych.
Państwowy Zamek w Czeskim Krumlovie, wraz ze swoim standardem architektonicznym, tradycją kulturową oraz otoczeniem, zaliczany jest do najważniejszych zabytków w regionie Europy Środkowej. Zmieniająca się od XIV do XIX wieku zabudowa jest dobrze zachowana zarówno jeśli chodzi o oryginalne rozplanowanie, strukturę materialną, jak i wyposażenie wnętrz oraz w detale architektoniczne. W 1963 roku miasto zostało uznane za Miejski Rezerwat Przyrody, w 1989 roku zamek stał się Pomnikiem Narodowym, a w 1992 roku cały kompleks został wpisany na Listę Zabytków Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Unikalne w Republice Czeskiej Muzeum Archidiecezjalne w Ołomuńcu, wchodzące w skład tamtejszego Muzeum Sztuki, zajmuje się renowacją wybranych dzieł sztuki sakralnej od 2004 roku. Muzeum poświęciło się ich renowacji i konserwacji ze względu na to, że dzieła te popadły w zaniedbanie w czasach reżimu komunistycznego. W ramach całego projektu w 2004 r. rozpoczęto publiczną kampanię informacyjną. Katalogi stały się integralną częścią ich działalności. Każdego roku wyróżniane jest jedno dzieło sztuki i opracowywany jest katalog, który zawiera historyczne znaczenie i analizę artystyczną dzieła oraz jasno i dokładnie wyjaśnia wysiłki związane z renowacją. Podobnego spektrum tak szerokich działań w zakresie restauracji dzieł sztuki nie można znaleźć w żadnej innej instytucji w Republice Czeskiej.
Muzeum Sztuki w Ołomuńcu (dawna Galeria Sztuk Pięknych) zostało założone 5 kwietnia 1951 roku jako część Muzeum Regionalnego w Ołomuńcu. Po 1989 roku stała się niezależną instytucją, a jej działalność (wystawy, spektakle, edukacja) jest obecnie prowadzona w trzech różnych lokalizacjach. Muzeum posiada ponad 91 608 eksponatów (obrazy, rzeźby, rysunki, grafiki, fotografie, sztukę użytkową i projekty architektoniczne), co czyni je trzecią co do wielkości instytucją tego typu w Republice Czeskiej.
Muzeum Archidiecezjalne w Ołomuńcu zostało założone w 1998 roku we współpracy z Arcybiskupstwem Ołomunieckim jako pierwsze muzeum w Republice Czeskiej poświęcone kulturze duchowej. Na jego terenie znajduje się również romański Pałac Biskupów Morawskich, któy usytuowany jest w pobliżu Bazyliki św. Wacława na Zamku Przemyślidów w Ołomuńcu. Od 1999 roku północna część dawnego Zamku była stopniowo przebudowywana na potrzeby Muzeum. Zamek został otwarty dla publiczności 1 czerwca 2006 roku.
Innowacyjny projekt konserwacji Zamku Bečov przeprowadzony został z wielką wrażliwością i zachowaniem autentyczności. Projekt ten stanowi ogromną inspirację dla podobnych przedsięwzięć w przyszłości.
Średniowieczny zamek Bečov został założony w pierwszej połowie XIV wieku. Pierwsza wiarygodna wzmianka o zamku pochodzi z 1349 roku, kiedy to ówcześni właściciele posiadłości Bečov, ród panów z Osek, a później z Rýzmburka, wydali akt poświadczający istnienie zamku. Budowa zamku składała się z kilku etapów. Najpierw w miejscu dzisiejszego zamku górnego zbudowano wieżę obronną i pałac mieszkalny. Po 1352 roku rozpoczęto budowę wieży, która pierwotnie miała pełnić funkcję mieszkalną. Plan został jednak zmieniony i w przestrzeni trzech pięter wieży powstała kaplica Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. W zamku zachował się unikalny zestaw malowideł ściennych al secco (malowanie na suchym tynku) pochodzących z około 1360 roku. Po 1356 r. w pobliżu wieży kaplicy wybudowano reprezentacyjną wieżę mieszkalną, tzw. donżon (jeden z największych w Czechach). Ściany prywatnej komnaty władcy zamku pokryte były późnogotyckimi malowidłami.
Po II wojnie światowej zamek był wykorzystywany jako szkoła. W 1969 roku cała dzielnica zamkowo-pałacowa została przekazana Pilskiemu Instytutowi Historycznemu i rozpoczęła się stopniowa rekonstrukcja. Kulminacja prac nastąpiła w 1996 roku, kiedy to barokowy zamek został otwarty dla zwiedzających. Na początku we wnętrzach prezentowana była wystawa zachodnioczeskiego gotyku. Następnie stworzono ekspozycję stałą ze zwróconego wyposażenia wnętrza. Obecnie ekspozycja została przeniesiona na drugie piętro. Na pierwszym piętrze znajduje się bowiem unikalna prezentacja „znaleziska stulecia” – romańskiego relikwiarza św. Maura.
Zakres dwutomowego opracowania na temat drewnianych kościołów i wież odgrywa znaczącą rolę w ochronie dziedzictwa, które omawia. Drewniane kościoły i dzwonnice są silnie reprezentatywne dla rozwoju kultury i architektury w większości krajów europejskich. W tym kompleksowym badaniu z całej Europy autorzy przeanalizowali prawie 2000 kościołów i ponad 3000 dzwonnic. Pierwszy tom pozwala czytelnikowi spojrzeć na drewniane konstrukcje kościelne z wielu punktów widzenia, wyjaśniając i porównując ich aspekty ideologiczne, architektoniczne i strukturalne. Studium stara się pokazać główną formę każdego kościoła, a także relacje między różnymi stylami architektonicznymi. Drugi tom, stanowiący pierwszy przegląd europejskich dzwonnic drewnianych, przedstawia wszystkie typy i odmiany w poszczególnych regionach historycznych oraz bada typologię konstrukcji i relacje między technikami budowlanymi a stylami architektonicznymi. Bezprecedensowe w swoim zakresie i bogato ilustrowane 2500 fotografiami i rysunkami, jest to główne studium drewnianej architektury kościelnej zarówno w Europie Zachodniej, jak i Wschodniej. Stanowi ona ważny wkład w wysiłki mające na celu lepsze zrozumienie i zachowanie tej wyjątkowej części europejskiego dziedzictwa kulturowego.
Profesor Tomáš Durdík (1951-2012) wniósł niezwykły wkład w badania, konserwację i ochronę zamków i fortyfikacji, które stanowią część dziedzictwa narodowego Republiki Czeskiej, jak i byłej Czechosłowacji. Profesor opracował wyjątkowe holistyczne podejście do tej pracy, analizując historię, formę architektoniczną i typologię tych zabytków, a także ich znaczenie polityczne i społeczne oraz walory artystyczne i znaczenie symboliczne. Wykorzystał swoją rozległą wiedzę nie tylko do informowania innych specjalistów w tej dziedzinie, ale także do rozwijania entuzjazmu pokoleń studentów i podnoszenia ogólnej świadomości społecznej na temat znaczenia zachowania autentyczności zamków i fortyfikacji. Profesor Tomáš Durdík przeprowadził intensywne i kompleksowe badania czeskich zamków, które są wysoko cenione w kręgach ogólnoeuropejskich. Odrzucając dotychczasowe jednostronne podejście do badań nad zamkami, Durdík stworzył złożoną interdyscyplinarną metodologię, umożliwiając znacznie bliższy wgląd w rzeczywistość okresu średniowiecza i umieszczając swoje odkrycia w ich kontekście europejskim. Zaangażowany był w 1000 prac na miejscu, w tym 25 dużych archeologicznych projektów badawczych, takich jak zamki Týřov, Křivoklát, Jindřichův Hradec, Vimperk, Pořešín, Kamýk nad Vltavou, Zlenice i Orlík u Humpolce. Swoje odkrycia i duże ilości źródeł historycznych opublikował w ponad 400 artykułach i książkach. Profesor Durdík pracuje w Instytucie Archeologicznym Czeskiej Akademii Nauk w Pradze, wykłada na czterech czeskich uniwersytetac, jest również członkiem wielu krajowych i europejskich komitetów eksperckich oraz innych ciał doradczych. Zaangażowany jest w opiekę nad zabytkami i dziedzictwem historycznym.
Efektem projektu, który został oparty na badaniach jest kompleksowy system programów edukacyjnych, w zakresie nieruchomego i ruchomego dziedzictwa kulturowego, skierowanych do różnych grup docelowych. Możliwe to było dzięki ścisłej współpracy z partnerami uniwersyteckimi z wydziałów pedagogicznych w zakresie wielopoziomowej edukacji nieformalnej bazującej na silnym podejściu metodologicznym. Wyniki projektu zostały szeroko rozpowszechnione zarówno w kraju, jak i za granicą.
Projekt został sfinansowany przez Ministerstwo Kultury w celu stworzenia wysokiej jakości systemu edukacji i nauki o dziedzictwie kulturowym w Republice Czeskiej. Programy edukacyjne umożliwiły optymalne wykorzystanie blisko 100 państwowych miejsc i obiektów dziedzictwa kulturowego, przy czym większość programów została zrealizowana w otoczeniu obiektów dziedzictwa kulturowego. Do tej pory programy dotarły do około 31 000 uczestników z różnych środowisk. Projekt został zrealizowany przy użyciu kilku podejść metodologicznych. W szczególności wykorzystanie projektów pilotażowych, które opierały się na udziale wszystkich zaangażowanych stron, tj. badaczy i grup docelowych samych projektów, tworząc przestrzeń interakcji niezbędną do rozwoju programu. Zaowocowało to intensywną współpracą badaczy z uczestnikami ze szkół i innych instytucji edukacyjnych. Program odniósł znaczący sukces w podnoszeniu świadomości i docenieniu czeskiego dziedzictwa kulturowego, co z kolei przyczynia się do pogłębienia zrozumienia wśród uczestników i większej chęci ochrony tego dziedzictwa. Projekt odzwierciedlał zagraniczne trendy w edukacji o dziedzictwie kulturowym, ale był równie skuteczny w tworzeniu własnych innowacyjnych strategii, które zostały pozytywnie przyjęte za granicą i w kręgach akademickich.
„Kuks – Pomegranate – prace renowacyjne szpitala Kuks, zintegrowany projekt konserwacji budynku i krajobrazu, koordynowany było przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w Republice Czeskiej przy wsparciu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zbudowany na początku XVIII wieku obiekt składa się z rezydencji Franza Antona von Sporcka, zbudowanej w pobliżu leczniczych źródeł pobliskiej rzeki Łaby oraz ze spa, szpitala, kościoła, cmentarza, apteki i rozległych ogrodów z ogródkiem ziołowym i fontannami. Znaczna część kompleksu znajdowała się w opłakanym stanie, a większość budynków zupełnie nie nadawała się do użytku. Kompleks reprezentuje wybitny przykład barokowej architektury i dekoracji wnętrz oraz ucieleśnia barokowe ideały w swoim symbolicznym układzie fizycznym. Barokowa fascynacja przeciwieństwami, życiem i śmiercią jest widoczna w sposobie, w jaki budynki poświęcone młodości i życiu, czyli zamek, teatr i spa, znajdują się po jednej stronie doliny, podczas gdy te poświęcone duchowości, starzeniu się i śmierci, takie jak szpital, kościół i cmentarz, znajdują się na przeciwległym brzegu.
Szpital i apteka miały niezwykłą historię, funkcjonując jako takie od 1743 roku aż do okupacji terytorium Czechosłowacji w 1938 roku. Kuks to mała wioska położona we wschodnich Czechach. W 1684 r. hrabia Franz Anton von Sporck stał się właścicielem wszystkich okolicznych dóbr, w tym Kuks. W tym czasie Kuks był znany jedynie ze swoich źródeł, które według miejscowej ludności miały właściwości lecznicze. Sporck postawił sobie bardzo ambitny cel – zmienić Kuks w światowej sławy spa. Po 1938 r. utworzono tam okręgowy zakład karny dla niemieckich nieletnich chłopców. W drugiej połowie XX wieku w budynku mieścił się szpital dla przewlekle chorych oraz oddział regionalnego archiwum. Celem projektu Kuks – Granat (nazwa pochodzi od apteki) była budowa centrum edukacyjnego skupiającego się na fascynującej historii kompleksu, działalności szpitalnej, prezentacji historycznej oraz współczesnej apteki, jak również kulturalnych i artystycznych aspektach budynku.
Projekt jest doskonałym przykładem konserwacji in situ. W ramach projektu odrestaurowano i poddano konserwacji pochodzącą z końca XI wieku nawę romańskiej rotundy, która ukazuje początki miasta Pragi. Szczątki zostały odkryte we wewnątrz budynku Uniwersytetu Karola (wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO). Prace renowacyjne opierały się na założeniu zminimalizowania wszelkich widocznych ingerencji. Projekt, prowadzony przez zespół z Uniwersytetu Karola w Pradze, był wspierany przez granty EEA/Norwegia i prywatnych darczyńców. Projekt stanowi przykład współpracy interdyscyplinarnej w praktyce. By sprostać wymaganiom tego złożonego projektu, współpracowali ze sobą geodeci, geolodzy, chemicy, matematycy, fizycy, konserwatorzy, archeolodzy i artyści. Dzięki temu uzyskano unikalny wgląd w projekt i technologie konstrukcyjne stosowane w średniowiecznych rotundach, mające zastosowanie do całej cywilizacji europejskiej tego okresu.
Pierwsza pisemna wzmianka o rotundzie pojawia się na początku XIII wieku i wskazuje na ścisły związek z patronem Czech, świętym Wacławem. Kaplica zniknęła wraz z budową nowych budynków i została uznana za zaginioną. Pozostałości budynku zostały ponownie odkryte podczas prac budowlanych w 2004 roku. Obecny typ sześciokątnych wytłaczanych płytek nie został odkryty nigdzie indziej w Europie. Odkrycie struktury sakralnej z połowy X wieku ma ogromne znaczenie dla historii chrześcijaństwa i jego architektury w Europie Środkowej. Struktura pokazuje powiązania międzyetniczne oraz dostarcza materiału do oceny porównawczej.
To doskonały przykład innowacji technologicznej zastosowanej do dziedzictwa muzycznego. Muzyka klasyczna stanowi ważną część niematerialnego dziedzictwa kulturowego Europy. Komunikacja między muzykami w całej Europie ma ogromne znaczenie dla zachowania tego dziedzictwa, dzielenia się różnymi poglądami i wzbogacania doświadczeń muzycznych. Technologia opracowana przez stowarzyszenie CESNET pozwala muzykom grać razem na duże odległości z zaledwie kilkumilisekundowym opóźnieniem. Rozwiązanie opiera się na technologii transmisji sieciowej o bardzo niskich opóźnieniach dla audio i wideo, która wykorzystuje programowalne tablice bramek (FPGA). Niskie opóźnienie łączy się z jakością obrazu telewizyjnego w wysokiej rozdzielczości, w tym z możliwością przełączania wideo na żywo z wielu kamer.
Modular Video Transmission Platform (MVTP) wprowadza nowe możliwości do promocji muzyki klasycznej, współpracy, edukacji i interpretacji. To z kolei umożliwia szerszą współpracę między artystami, nauczycielami i studentami na poziomie europejskim oraz wspiera nowe sposoby wymiany kulturalnej między krajami. Przykłady wykorzystania tej technologii obejmują umożliwienie studentom zdawania egzaminów na żywo na odległość lub łatwiejszą wymianę wiedzy między akademiami muzycznymi posiadającymi doświadczenie w określonych dziedzinach. Technologia ta stwarza muzykom specjalne środowisko do wspólnej gry na odległość przy jednoczesnej spektakularnej jakości obrazu i dźwięku dla publiczności. Ta muzyczna wymiana pomaga promować tradycję europejskiej muzyki klasycznej ponad podziałami i granicami.
Browar w Lobesz w Czechach to cenny zabytek z bogatą historią sięgającą 1586 roku. Browar położony jest w malowniczej miejscowości liczącej 140 mieszkańców znajdującej się w chronionym obszarze krajobrazowym Kokosznsko. Długofalowy projekt odbudowy browaru ożywił małą wioskę sprawiając jednocześnie, że cieszyć się nim będą mogły kolejne pokolenia mieszkańców.
Projekt został sfinansowany w większości z własnych środków finansowych właścicieli obiektu, przy wsparciu rządu czeskiego w ramach Programu opieki nad wiejskimi rezerwatami Ministerstwa Kultury,jak również Programu Kultury dla Regionu Centralnego oraz Programu „Zielone Oszczędności” Ministerstwa Środowiska.. Ponadto odbudowę pomógł sfinansować również Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Unii Europejskiej.
Browar i dom słodowy działały nieprzerwanie od XVI wieku, ich współczesna struktura natomiast datowana jest na pierwszą połowę XVII wieku. W latach dziewięćdziesiątych XIX wieku browar został zmodernizowany i przekształcony w browar przemysłowy z silnikiem parowym. Produkcja zakończyła się w 1943 roku. Sam teren opuszczono w latch 80. XX wieku i od tego czasu zaczął popadać w ruinę.
Gdy architekci Jana i Pavel Prouza odkryli zapomniany browar mieli 30 lat. Nad renowacją i ożywieniem zabytku pracowali ponad 15 lat realizując tym samym swoje marzenie o życiu w obiekcie zabytkowym i jednoczesnym rozwijaniu w nim działalności kulturalnej na rzecz wsi i jej społeczności.
Początkowa faza renowacji koncentrowała się na fizycznej konserwacji terenu, kolejna zaś na starannej renowacji strukturalnej. W 2014 r. obiekt został otwarty dla publiczności a jego działalność – celu zapewnienia przyszłego zrównoważonego rozwoju – od początku łączyła wymiar kulturalny i biznesowy. Została przywrócona pierwotna funkcja obiektu, w którym rozpocząć działalność mały browar rzemieślniczy.
Projekt uwypukla aspekt odpowiedzialności za środowisko m.in. poprzez wykorzystywanie w obiekcie systemu częściowych pomp ciepła oraz energii geotermalnej do jego ogrzewania. Projekt może mieć szerszy wpływ na praktykę ochrony dziedzictwa kulturowego stanowiąc udany przykład zarządzania projektami z ograniczonymi zasobami finansowymi.
Odrodzenie browaru przywróciło wiosce nowe życie, którego wyrazem jest m.in. napływ nowych mieszkańców. Wioska przeżywa społeczny rozkwit: browar, lokalny zamek oraz aktywność mieszkańców sprawiają, że zaczyna być postrzegana jako miejscem warte odwiedzenia. Społeczność lokalna zaczyna być na nowo dumna ze swojego własnego browaru. Browar dołączył do ERIH – Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. Pozwoliło to podnieść jego rozpoznawalność na poziomie europejskim.
Hangary w porcie wodnosamolotów w Tallinie są najważniejszym obiektem inżynieryjnym w regionie. Uważa się, że jest to pierwsza na świecie wielkoskalowa żelbetowa konstrukcja skorupowa. Port wodnosamolotów został zbudowany jako część twierdzy morskiej Piotra Wielkiego 100 lat temu na rozkaz rosyjskiego cesarza Mikołaja II. Architektura Hangaru jest niezwykła, z pierwszymi na świecie bezkolumnowymi kopułami z cienkiej skorupy betonowej o takiej objętości. Budynek był wykorzystywany przez wodnosamoloty aż do II wojny światowej. Kiedy hangary zostały zbudowane po raz pierwszy, brytyjskie czasopismo architektoniczne The Builder porównało je do Hagia Sophia w Stambule. W okresie sowieckim port wodnosamolotów znajdował się w rękach wojska, a zaniedbane hangary szybko niszczały. Do czasu rozpoczęcia prac renowacyjnych w 2009 roku, budynek był w strasznej ruinie i znajdował się na skraju zawalenia. Szybkie działania przeprowadzone przez doświadczony zespół pomogły uratować i odnowić konstrukcję. W latach 2010-2012 przystań wodnosamolotów została odnowiona i przekształcona w muzeum morskie, które zostało otwarte w maju 2012 roku. Od tego czasu stało się najczęściej odwiedzaną atrakcją Tallina po Starym Mieście i najczęściej odwiedzanym muzeum w Estonii.
Estoński skansen został założony w 1957 roku w jednym miejscu w pobliżu Tallina, z rekonstrukcją XVIII-wiecznej wioski wiejskiej/rybackiej, wraz z kościołem, karczmą, budynkiem szkolnym, kilkoma młynami i kolekcją budynków gospodarczych z całego kraju. Jednak w 2008 roku Muzeum postanowiło radykalnie poszerzyć swoje horyzonty: rozpoczęło program szkoleń dla właścicieli zabytkowych budynków wiejskich w całym kraju. Większość estońskich obiektów architektury wiejskiej nie znajduje się na liście zabytków, a ich zachowanie pozostaje wyłącznie w gestii właścicieli. Mieszkańcy obszarów wiejskich potrzebują praktycznych porad, z przykładami do naśladowania, jak odnowić swoje stare wiejskie nieruchomości. Organizując różne kursy szkoleniowe i podobne działania, muzeum rozrosło się z pierwotnego terytorium i rozszerzyło swoją działalność na cały kraj. Specjalne kursy opierają się na studiach przypadków, w których uczestnicy mogą uczyć się poprzez działanie, a tym samym przyczyniać się swoją pracą do zachowania i przyszłej konserwacji tradycyjnej architektury różnych regionów. Od momentu powstania Muzeum zorganizowało ponad 80 praktycznych kursów szkoleniowych dla ponad 1700 uczestników.
W 2013 roku Muzeum Sztuki Estonii zainicjowało zakrojony na szeroką skalę projekt, którego celem było zbadanie i konserwacja ołtarza głównego kościoła św. Mikołaja w Tallinie przy wsparciu funduszy UE. Ołtarz został ukończony w warsztacie znanego lubeckiego mistrza Hermana Rode i jest jednym z najbardziej imponujących przykładów późnośredniowiecznej sztuki hanzeatyckiej w Europie, zwłaszcza ze względu na swoje ogromne rozmiary, wynoszące około 6 x 3,5 metra. Szeroko zakrojone prace konserwatorskie nad ołtarzem miały miejsce w latach 1975-1992, jednak zostały przerwane przez wydarzenia polityczne, które miały miejsce w Estonii i Związku Radzieckim w tym czasie. Choć znaczna część prac została wykonana pomyślnie, rzeźbiarskie elementy ołtarza wciąż wymagały oczyszczenia, dlatego rozpoczęto projekt mający na celu dokończenie tego przedsięwzięcia.
Projekt ten jest szczególny ze względu na oparty na współpracy charakter badań. Oprócz zbadania i odrestaurowania ołtarza, kolejnym celem badania było zebranie specjalistycznych zasobów naukowych badań technicznych w Estonii. W ramach projektu Rode interdyscyplinarna grupa badaczy z dziedziny nauk ścisłych i humanistycznych ściśle ze sobą współpracowała i stworzyła cenną nową wiedzę na temat jednego z najważniejszych dzieł sztuki Estonii. Uwzględniono również badania porównawcze innych prac przypisywanych warsztatowi Rode. Nowa wiedza, która wyłoniła się z tych badań, stanowi podstawę do dalszego rozwoju w dziedzinie dziedzictwa w Estonii, Europie i poza nią. Wyniki prac zostały zebrane w internetowym portalu medialnym na temat ołtarzy w Talinn i Lubece, który zawiera fotografie obrazu w wysokiej rozdzielczości i w podczerwieni. Prezentacja online zapewnia, że wyniki badania są otwarte i dostępne dla ogółu społeczeństwa i specjalistów na całym świecie.
Zamek Somló (Somló-vár) znajduje się w pobliżu miejscowości Doba, po północnej stronie bazaltowej góry Somló, w gęstym lesie. „Plan ochrony parku Somlóvár” uważany jest za pierwsze dogłębne studium tego ważnego ogrodu. Czterotomowy plan ochrony bazujący na dogłębnych badaniach i szczegółowych materiałach badawczych odkrywa historię Parku Somlóvár w zachodnich Węgrzech, który stanowi przykład miejsca zagrożonego o znaczeniu europejskim. W oparciu o ten materiał i holistyczną ocenę wartości parku, przedstawiono szczegółowe zalecenia dotyczące jego ochrony i konserwacji. Zgodnie z tą metodologią jest to pierwszy eksperyment mający na celu przyjęcie i dostosowanie metodologii planu ochrony dobrze ugruntowanego w Wielkiej Brytanii i całej Europie, z wyjątkiem tej części kontynentu. Sam park, zaprojektowany przez słynnego wiedeńskiego francuskiego architekta Charlesa Moreau, był jednym z najczystszych przykładów klasycznego angielskiego parku krajobrazowego w całym regionie.
Muzeum Mátra mieści się w dawnej rezydencji rodziny Orczy i otoczone jest zabytkowym ogrodem o powierzchni 2 hektarów w mieście Gyöngyös na Węgrzech. Ta barokowa i klasycystyczna rezydencja została zbudowana w XVIII i XIX wieku i w pewnym momencie mieściła bibliotekę dla franciszkanów, a następnie bibliotekę lokalną. Podczas gdy muzeum zawsze było dobrze znanym i odwiedzanym miejscem na Węgrzech, budynek rezydencji i towarzyszący mu ogród wymagały pilnej renowacji. Inicjatywa, współfinansowana przez Unię Europejską, została przeprowadzona w dwóch etapach. Pierwsza faza koncentrowała się na ulepszeniach strukturalnych i budowie szklanego dachu nad dziedzińcem, który służy teraz jako nowa strefa powitalna dla gości. Druga faza miała na celu budowę nowego Pawilonu Nauk Przyrodniczych i rewitalizację ogrodu, który ma znaczącą wartość botaniczną. Projekty renowacyjne i budowlane zwiększyły doświadczenie muzeum, które obecnie może przyjąć 200 000 odwiedzających rocznie.
Korzystając ze swoich zbiorów historii naturalnej i historii lokalnej z Węgier i północnych Węgier, Mátra, która jest częścią dziedzictwa narodowego, zapewnia kompleksowe doświadczenie muzealne w formie wystaw, programów publicznych i publikacji dla wszystkich grup społecznych, zwłaszcza tych mieszkających w regionie. Zwiększa to spójność społeczności regionu i jego zaangażowanie w ochronę własnego dziedzictwa naturalnego i kulturowego, jak również liczbę osób uczestniczących w kulturze i ekoturystyce regionu. Poprzez swoje badania i dzielenie się wiedzą przyczynia się do poznania i zachowania wiejskiej bioróżnorodności i georóżnorodności północnych Węgier i Mátra, a także historycznych wartości miasta Gyöngyös.
Przez sześć dekad posiadłość leżąca na malowniczych zboczach Somogy pełniła rolę niegodną jej wybitnej przeszłości. Marietta Soóky i jej mąż Csaba Nagyházi, właściciele galerii z Budapesztu, odkryli piękno tego obiektu i ocalili go od zapomnienia. Marzyli o tym, by mieć tu letnią rezydencję swojej rodziny. Częściowo podpiwniczony, jednopiętrowy późnobarokowy zamek na planie prostokąta został zbudowany około 1760-80 roku. Oryginalne wnętrza i fasady zostały całkowicie odrestaurowane, a późniejsze dodatki do wnętrz zostały wyeliminowane. Wyposażenie współgra również z otoczeniem (nowi właściciele są kolekcjonerami). Znaczącą niespodzianką w procesie konserwacji było odkrycie malowideł ściennych autorstwa Stephana Dorffmaistera (1729-97) w większości pomieszczeń. Obrazy te zostały odrestaurowane przez wybitnych specjalistów. Charakterystyczne dekoracje zewnętrzne, odkrycie nieznanej dotąd kolekcji fresków Dorffmaister i powrót do pierwotnego użytku mieszkalnego sprawiają, że ta renowacja zamku jest wyjątkowa w Europie.
To węgierskie studium 93 ogrodów zamkowych w Transylwanii. Badania zostały podjęte przez znaczną liczbę studentów, nauczycieli i profesjonalistów pracujących pod kierunkiem dr Alberta Fekete na Wydziale Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Korwina w Budapeszcie. Celem było zbadanie i udokumentowanie ocalałych części ogrodów i posiadłości w wybranych lokalizacjach, o ile nadal istnieją dowody, aby uzupełnić brakujący rozdział w historii ogrodów europejskich. Zebrano wszystkie dostępne materiały historyczne, przeprowadzono badania terenu i sporządzono pełną dokumentację. Tam, gdzie było to możliwe, udzielono pomocy w przywróceniu lub, w razie potrzeby, rekonstrukcji danych ogrodów. Rezultatem jest kompleksowy przegląd 400-letniej historii ogrodów w regionie, zwiększający zrozumienie celów transylwańskiej arystokracji, odnoszący je do szerszych trendów historycznych na tym obszarze (w tym okresów okupacji osmańskiej) i ludzkiego wykorzystania szerszego krajobrazu. Działa również jako inwentaryzacja obecnego stanu ogrodów, umożliwiając wprowadzenie planów odnowy i konserwacji.
Miszkolc to miasto w północnych Węgrzech, z dumną historią sięgającą czasów średniowiecza. Znaczący rozkwit zawdzięcza rozwojowi przemysłu ciężkiego, któy nastąpił w latach trzydziestych XX wieku. Wszystko to zmieniło się w latach 90-tych, wraz z nowym reżimem politycznym i gwałtownym upadkiem przemysłu. W ramach projektu Atjaro (Passage) wprowadzono szeroko zakrojony program ochrony dziedzictwa kulturowego. Program koncentruje się na zachowaniu, uznaniu i podnoszeniu świadomości kulturowej i przemysłowej przeszłości Miszkolca oraz na rewitalizacji i ponownej prezentacji zachowanego dziedzictwa budowlanego. Podjęte zostały liczne inicjatywy mające na celu zbadanie i, w stosownych przypadkach, ochronę pozostałości dawnych sposobów życia w Miszkolcu oraz w sąsiednich Pereces. Obejmowały one identyfikację i nagrywanie historii mówionych, zbieranie artefaktów, tworzenie krótkich filmów oraz kompilację archiwów. Celem projektu jest promowanie odnowionego poczucia tożsamości miejskiej, mającej zrekompensować, a jeśli to możliwe, również zapobiec emigracji młodych ludzi na dużą skalę; odtwarzając jednocześnie poczucie lokalnej dumy i przynależności, której efektem będzie przewartościowanie przeszłości miasta oraz zintegrowanie jej z poczuciem własnej wartości w teraźniejszości.
W 1907 roku Akademia Liszta przeniosła się do nowego budynku, zaprojektowanego przez Flórisa Korba i Kálmána Giergla na rogu ulicy Király i placu Ferenca Liszta. Budynek służy jako centrum szkolnictwa wyższego, szkolenia muzycznego oraz jako sala koncertowa. Jego secesyjny styl sprawia, że jest to jedna z najbardziej znanych budowli w Budapeszcie. Fasada jest zdominowana przez pomnik Liszta (autorstwa Alajosa Stróbla). Jednakże po ponad stu latach użytkowania, by sprostać współczesnym najwyższym standardom jakich wymagają zarówno dzisiejsze występy muzyczne, jak i prowadzona w tym zakresie edukacja, budynek musiał zostać poddany pilnej rekonstrukcji i konserwacji. Budynek nie tylko stracił swój pierwotny blask, ale jego systemy konstrukcyjne i mechaniczne stały się przestarzałe, całkowicie nieadekwatne do współczesnych standardów. Sale koncertowe i inne wnętrza zostały znacząco przebudowane w latach 50-tych XX wieku. Po wzmocnieniu konstrukcji zainstalowano nowoczesne systemy mechaniczne, elektryczne i klimatyzacyjne, wykorzystując oryginalne zasady wentylacji oraz istniejące pionowe szyby i otwory. Szczegółowa analiza zdjęć archiwalnych i szeroko zakrojone badania na miejscu ujawniły oryginalne piękno motywów architektonicznych, materiałów, tekstur i kolorów. Wszystkie z nich zostały starannie odrestaurowane.
Romowie są największą grupą mniejszościową na Węgrzech i w Europie. Pomimo wielowiekowego wspólnego dziedzictwa, dyskryminacja i nietolerancja nadal poważnie dotykają tę grupę. Główną przyczyną nietolerancji, zarówno na Węgrzech, jak i w innych krajach europejskich, jest brak interakcji między społecznościami oraz wiedzy na temat historii i dziedzictwa kulturowego Romów. By rozwiązać ten powszechny problem, Romska Nieformalna Fundacja Edukacyjna postanowiła przeprowadzić na Węgrzech kilka warsztatów edukacyjnych koncentrując się na czterech miastach Budapeszcie, Peczu, Miszkolcu i Ózd. Fundacja oferuje osiem różnych modułów edukacyjnych związanych z wrażliwością międzykulturową oraz niematerialnym dziedzictwem kulturowym i historią Romów. Najpopularniejszą wśród powyższych aktywności jest spacer, który odbywa się w 8. dzielnicy Budapesztu oraz w mieście Pecz. W przeszłości 8. dzielnica Budapesztu była zamieszkiwana przez Romów i często była uważana za niebezpieczną przez osoby niebędące Romami. Interaktywne spacery – w języku angielskim i węgierskim – zapraszają uczestników do odkrywania dzielnicy oraz związków z dziedzictwem kulturowym Romów. Sukces pieszych wycieczek doprowadził do tego, że stały się one pierwszym przedsięwzięciem z zakresu przedsiębiorczości społecznej jakie znalazło się w portfolio Fundacji Uccu. Ponadto pracownicy Fundacji szkolą w zakresie moderowania i prowadzenia warsztatów również młodych członków społeczności romskiej, w wieku 18-35 lat, z szkół podstawowych i średnich w całego kraju. By wyeliminować błędne przekonania moderator w każdym przypadku zachęca do otwartego dialogu międzykulturowego między uczestnikami i wprowadza ich w kulturę romską poprzez jej historię, sztukę i dziedzictwo. Jednym z najważniejszych długoterminowych skutków inicjatywy jest rozwój osobisty młodych romskich wolontariuszy. Program kładzie nacisk na zapewnienie młodym Romom przydatnego doświadczenia zawodowego i zachęca ich do poczucia dumy ze swojego bogatego dziedzictwa, co z kolei buduje ich poczucie własnej wartości.
Projekt podniósł świadomość na temat mniej znanej historii Pałacu Królewskiego w mieście Gödöllő. Od lat 50. do upadku węgierskiego rządu socjalistycznego w 1990 r. Pałac podzielony był na dwie części: jedna przeznaczona została na Metropolitalny Dom Pomocy Społecznej, podczas gdy w drugiej znajdowały się koszary armii radzieckiej, z kilkoma mieszkaniami dla niektórych oficerów armii i ich rodzin. Ten ambitny projekt edukacyjny mający również na celu budzenie świadomości angażował grupę młodych uczniów w wieku od 12 do 18 lat. Przyczynili się oni do opracowania koncepcji, zbadania historii Pałacu oraz zaprojektowania, zbudowania i wprowadzenia wystawy na rynek. Projekt został w całości sfinansowany przez Pałac Królewski w Gödöllő.
W okresie po II wojnie światowej rozległy XVIII-wieczny pałac szybko podupadł. W 1990 roku, po zamknięciu domu opieki i wycofaniu się wojsk radzieckich, szybko rozpoczął się okres renowacji i odbudowy mający na celu przywrócenie Pałacowi Królewskiemu jego dawnej świetności zacierający jednocześnie wiele śladów jego XX-wiecznej historii. Aby na nowo odkryć ów zatarty okres historii tego miejsca, muzeum wraz z grupą zaangażowanych studentów rozpoczęło zbieranie wspomnień okolicznej społeczności, przeprowadzając i nagrywając wywiady. Mieszkańcy, należący w większości do starszego pokolenia, pytani byli przez studentów m.in. o relacje z żołnierzami radzieckimi i mieszkańcami domu opieki, doświadczenia związane z pracą w tym miejscu oraz o lokalne zwyczaje i specjalne wydarzenia jakie się tam odbywały. Ku zaskoczeniu studentów wielu mieszkańców posiadało dobre wspomnienia z tego okresu wspominając przyjaźnie z żołnierzami radzieckimi, z których niektóre przetrwały długo po odejściu armii. Ta ustna historia została zachowana na przyszłość. Ponadto studenci przeszli podstawowe szkolenie w zakresie planowania wystaw oraz prowadznia poszukiwań w archiwach wojskowych. Wzięli również udział w wykopaliskach archeologicznych w piwnicy pałacu, odkrywając i czyszcząc niektóre artefakty. Wystawa składała się z szeregu pomieszczeń, które zostały odtworzone tak, aby przypominały wygląd koszar, mieszkań i domu opieki, uzupełniały je zaś historie mówione i artefakty. Studenci pełnili rolę przewodników po wystawie oraz organizowali imprezy tematyczne. Zapewniając wgląd w okres powojenny na poziomie lokalnym wystawa ma szczególne znaczenie europejskie. Wielu studentów zaangażowanych w projekt kontynuuje pracę w muzeum i zamierza rozpocząć karierę zawodową w tej dziedzinie.
Budynek Muzeum Sztuk Pięknych znajduje się na Hősök tere (Placu Bohaterów) w Budapeszcie. Obszar ten ma duże znaczenie dla historii Węgier. Muzeum zostało zbudowane w latach 1900-1906 wedle planów architektów Alberta Schickedanza i Fülöpa Herzoga. Do połowy XX wieku muzeum przeszło szereg nieodpowiednich zmian w swoim układzie, co było bezpośrednim wynikiem zmieniających się postaw i trendów w zakresie dziedzictwa w tym doceniania architektury. Spowodowało to szereg długoterminowych kwestii związanych z ochroną. Projekt przywrócenia układu i dekoracji muzeum to wynik współpracy Muzeum Sztuk Pięknych, architekta Istvána Mányiego i firmy budowlanej Magyar Építő Zrt. Projekt został sfinansowany przez rząd Węgier.
Muzeum Sztuk Pięknych posiadające bogate zbiory, wśród których znajduje się wiele arcydzieł jest jednym z najbardziej znanych w Europie. Muzeum jest rzadkim przykładem eklektycznej architektury, będąc nie tylko muzeum, ale także paradą historii architektury obejmującą główne style. Budynek, podobny w typie do XIX-wiecznych muzeów europejskich, obejmuje duży dziedziniec z arkadami, salę renesansową z komnatami jońskimi i doryckimi znajdującymi się po obu stronach, salę romańską, salę barokową oraz komnatę Michała Anioła. Każda z sal została zaprojektowana tak, aby przywoływać różne style architektoniczne i ozdobiona kolorowymi kafelkami i malowidłami ściennymi. Zabieg ten miał na celu pogłębienie dydaktycznej funkcji muzeum, style te były bowiem na Węgrzech albo nieobecne albo utracone. Mamy tu zatem do czynienia z przykładem trendów muzealnych z XIX i na początku XX wieku, kiedy to powszechne było tworzenie kolekcji kopii średniowiecznych i arcydzieł renesansowych. Muzeum został otwarte ponownie w 2018 roku, po zakończeniu procesu naprawiania szkód spowodowanych niewłaściwymi zmianami i integracji nowych obiektów w celu zaspokojenia potrzeb nowoczesnego muzeum. które trwały trzy dekady. Przez cały ten okres muzeum działało. Obecnie odwiedzający mogą jednak doświadczać go zgodnie z pierwotnymi założeniami jego projektantów.
Rok: 2023
Kategoria: Zaangażowanie obywateli i podnoszenie świadomości
Budapest100 to coroczny weekendowy festiwal, który prezentuje i celebruje dziedzictwo architektoniczne stolicy Węgier. W odróżnieniu od innych inicjatyw prezentujących architekturę budynków użyteczności publicznej, Budapest100 podkreśla wewnętrzną wartość każdego domu, niezależnie od wyjątkowych walorów architektonicznych czy ochrony prawnej. Zwiedzający i mieszkańcy, poprzez wizyty w domach oraz angażujące wystawy, dzielą się historiami, wiedzą i doświadczeniami, wzmacniając więzi i wzajemne zrozumienie.
Budapest100, zainicjowany w 2011 roku przez Open Society Archives oraz Węgierskie Centrum Architektury Współczesnej, szybko ewoluował w cieszący się niezwykłą popularnością coroczny festiwal miejski, mający na celu upamiętnienie i celebrację budynków, które w danym roku festiwalu obchodziły stulecie swojego istnienia. Znaczne zniszczenia będące wynikiem I wojny światowej sprawiły jednak, że od 2015 roku, coroczne obchody 100-letnich budynków stały się nierealne. W zamian za to organizatorzy festiwalu co roku wybierają inną tematykę przewodnią, np. stulecie ruchu Bauhaus czy 150. rocznicę zjednoczenia miasta. Fundamentalne założenie festiwalu pozostaje jednak niezmienne co ma swoje odzwierciedlenie w jego motto: każdy budynek jest interesujący.
Festiwal finansowany jest przezNarodowy Fundusz Kultury, Miasto Budapeszt oraz sąsiednie gminy. Wsparcie finansowe uzyskiwane jest w ramach międzynarodowej współpracy i nagród, ponadto zapewniają je również sponsorzy prywatni. Podkreśla to zaangażowanie instytucji publicznych w sukces i trwałość tego ważnego wydarzenia kulturalnego.
Podczas festiwalowego weekendu, mieszkańcy, otwierają swoje domy dla zwiedzających prezentując programy, które sami przygotowali. Odwiedzający mają możliwość poznać historię domów z tzw. pierwszej ręki tj. poprzez wystawy społeczne oraz osobiste opowieści mieszkańców. Interakcje te stymulując rozmowy pomiędzy uczestnikami, w tym z sąsiadami, budują i umacniają więzi w obrębie społeczności. Odwiedzający poznają i doświadczają swoje miasto ze nowej perspektywy, a mieszkańcy pogłębiają więzi ze swoimi domami i sobą nawzajem.
Obok imponujących wyników ilościowych (ponad 600 otwartych budynków, 2000 zaangażowanych wolontariuszy oraz około 160 000 odwiedzających), niezwykle ważny jest rezultat jakościowy festiwalu. Obejmuje on m.in. trwałość inicjatyw realizowanych przez społeczność polegającą na tym, że mieszkańcy po zakończeniu festiwalu nadal organizują spotkania w obrębie powstałej społeczności. Z kolei ci z festiwalowych wolontariuszy, którzy rozwinęli cenne umiejętności i osiągnęli większą niezależność, zaczynają realizować własne inicjatywy w różnorodnych wymiarach życia osobistego i zawodowego. Ponadto, wpływ festiwalu rozciąga się na sektor renowacji i rewitalizacji, ponieważ uczestniczące w nim domy motywowane są do ubiegania się o dotacje. Stają się również źródłem wsparcia procesów decyzyjnych na poziomach miejskiego planowania urbanistycznego.
Od 2008 roku Centrum Odnowy Kuldigi wdraża program podnoszenia świadomości w zakresie zachowania starego miasta Kuldigi. Główne efekty projektu to: laboratoria dziedzictwa kulturowego, akcja Art Spawn oraz inicjatywa regularnej konserwacji okien. Miastu szczególny charakter nadaje charakterystyczna zabudowa, na którą składa się ponad 400 drewnianych domów, zbudowanych między XVII a XIX wiekiem. Stare miasto zamieszkiwane jest od pokoleń jednak charakterystyczny dla okresu sowieckiego brak własności prywatnej przyczynił się do zjawiska obojętności wobec utrzymania znajdujących się tam budynków. Ludzie dość powszechnie rozumieją, że muzea, kościoły czy zamki są obiektami dziedzictwa niemniej jednak to, że są nimi również stare domy, w których mieszkali od urodzenia oraz, że one również wymagają regularnej opieki i konserwacji często nie jest już dla nich aż tak oczywiste. Aby zaradzić tej sytuacji, Centrum Odnowy zainicjowało działania skierowane bezpośrednio do lokalnych mieszkańców. Projekt dedykowany przede wszystkim mieszkańcom starego miasta – właścicielom budynków, lokalnym rzemieślnikom i architektom – przyczynił się do lepszego zrozumienia dziedzictwa kulturowego, a także wzmocnienia lokalnej tożsamości.
Młyn wodny Liubavas jest jednym z niewielu budynków jakie pozostały po dawnym dworze Liubavas. Głównym celem projektu było zachowanie młyna wodnego oraz udostępnienie go publiczności poprzez adaptację na muzeum. Młyn wodny, zbudowany z kamienia łupanego w 1902 roku. Wyróżnia go architektura, inżynieria oraz walory estetyczne. Budynkowi, który nie był używany od wielu lat groziła całkowita ruina. Wymagał pilnych i złożonych działań konserwatorskich i restauratorskich. By zachować autentyczne wartości młyna wodnego, budynek został gruntownie odrestaurowany wraz z jego wyposażenieniem technologicznym oraz z uwzględnieniem specyficznych cech krajobrazu. W tym celu zastosowane zostały techniki oraz materiały typowe dla okresu budowy budynku. Dokładne badania pozwoliły osiągnąć maksymalny poziom autentyczności. Ponadto dostarczyły materiałów na wystawę, która zwieńczyła cały projekt.
Wilno
Muzeum Miejskiej Architektury Drewnianej
Rok: 2023
Konserwacja i adaptacja
Ten XIX-wieczny drewniany budynek odrestaurowany został przy użyciu wysokiej klasy rzemiosła i tradycyjnych technik. Obecnie mieści się w nim muzeum i dom kultury, stanowiące przykład dla innych podobnych budynków w Wilnie i poza nim.
Obiekt jest skarbem historycznej architektury drewnianej Wilna. Budynek, pomimo swojego piękna przez dziesięciolecia pozostawał opuszczony, co doprowadziło do jego znacznego zniszczenia. W 2019 roku Urząd Miasta Wilna postanowił przywrócić tej perełce architektury dawnej świetność i podjął decyzję o utworzeniu w budynku Muzeum Miejskiej Architektury Drewnianej. Projekt utworzenia muzeum połączonego z renowacją budynku sfinansowany został przez Unię Europejską i Urząd Miasta Wilna.
Muzeum prezentuje przeszłość, teraźniejszość i przyszłość miejskiej architektury drewnianej, ukazując, w jaki sposób jest ona integralną częścią zrównoważonego i przyjaznego środowisku miasta. Ponadto w muzeum utworzone zostało centrum konsultacyjne, którego zadaniem jest pomaganie właścicielom i mieszkańcom drewnianych wileńskich budynków w zdobywaniu wiedzy, jak utrzymywać i konserwować swoje domy w sposób zrównoważony i uwzględniający historię.
Od chwili otwarcia, muzeum stało się miejscem spotkań mieszkańców z regionu. Podejmowane inicjatywy promują i podnoszą świadomość lokalnej społeczności w zakresie ochrony dziedzictwa drewnianego. Ze wspacia centrum konsultacyjnego w zakresie konserwacji i restauracji budynków drewnianych skorzystało już około 100 mieszkańcom. Na terenie muzeum znajduje się również warsztat, w którym mieszkańcy mogą samodzielnie pracować nad elementami architektonicznymi swoich drewnianych domów. Centrum utworzyło bazę kontaktową rzemieślników i mistrzów rzemiosła zajmujących się budownictwem drewnianym, wydało katalog architektonicznych elementów drewnianych Wilna oraz zorganizowało międzynarodową konferencję poświęconą zagadnieniom współczesnej architektury drewnianej.
Spichlerz „Błękitny Baranek” w Gdańsku datowany jest na XVI wiek. Między XVI a XIX wiekiem kilka razy poddawany był przebudowie. Przed 1945 rokiem nad Motławą znajdowało się setki podobnych spichlerzy. Po licznych wojnach, pożarach oraz bombardowaniu jakie miało miejsce w 1945 roku, „Błękitny Baranek” został jedynym spichlerzem, który zachował nie tylko swoją fasadę, ale także oryginalną drewnianą konstrukcję wewnętrzną.
Projekt, realizowany przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, obejmował badania historyczne i techniczne, prace projektowe, konserwację konstrukcji nośnej i elewacji budynku, remont dachu, konserwację wnętrza budynku oraz jego adaptację na muzeum – Centrum Edukacji Archeologicznej. Projekt przyczynia się do zachowania europejskiego dziedzictwa historycznego podkreślając, że handel był na tych terenach znaczącym promotorem bogactwa, wymiany idei i stosunków międzynarodowych. Ze względów historycznych, kulturowych i edukacyjnych ważne jest, aby zachować przykład tej oryginalnej architektury.
Szymon Modrzejewski 25 lat temu spontanicznie postanowił poświęcić swoje życie ochronie opuszczonych cmentarzy w Polsce i na Ukrainie. Wraz z młodymi wolontariuszami odrestaurował prawie 1500 obiektów – pomników przydrożnej architektury sakralnej i nagrobków mieszczących się na ponad 110 głównie wiejskich cmentarzach (ukraińskich, polskich, żydowskich i niemieckich). Dąży do ujawnienia wartości, które reprezentują, jako milczący świadkowie historii, w której konflikty etniczne lub religijne zniszczyły wielokulturowe społeczności. Szymon, który sam zaczynał jako zwykły wolontariusz, przeszkolił ponad 450 młodych ludzi, z których wielu powraca na jego letnie obozy. Inni pomogli założyć Stowarzyszenie Magurycz, które obecnie wspiera jego pracę.
Szymon Modrzejewski zajmuje się – społecznie i komercyjnie – renowacją kamiennych nagrobków na cmentarzach wszystkich wyznań i religii a także innych zabytków kultury materialnej na terenie Bieszczadów, Beskidu Niskiego, Gór Sanocko-Turczańskich, Roztocza, Zachodniej Ukrainy i Dolnego Śląska.
Miasta zakładowe były integralną częścią XIX-wiecznego europejskiego krajobrazu. Miejsca tego typu ukształtowały charakterystyczny wizerunek wielu miast i wsi stając się świadectwem procesów, które stały się powszechne w trakcie industrializacji Europy. Miasta-firmy są zatem ważną częścią lokalnego dziedzictwa w wielu regionach. Celem badań habilitacyjnych prowadzonych przez Bartosza M. Walczaka z Politechniki Łódzkiej (Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska) była analiza zagadnień związanych z rozwojem tego typu kompleksów przemysłowych, zintegrowanych z zabudową robotniczą, w europejskim przemyśle włókienniczym na przestrzeni lat 1771-1914.
Kompleksowe badania prowadzone w całej Europie obejmowały wieloaspektową analizę porównawczą uwzględniającą kwestie funkcjonalne, przestrzenne i architektoniczne 283 miejsc (różnych miast zakładowych poświęconych produkcji tekstyliów). Należy podkreślić, że badania nie ograniczały się jedynie do polskich osiągnięć w kontekście europejskim, ale uwzględniały również szerszą, międzynarodową panoramę kompleksów przemysłowych. Wyniki tych badań mogą przyczynić się do zwiększenia wiedzy, lepszego zrozumienia, a w konsekwencji lepszej ochrony i regeneracji miast zakładowych.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, otwierając swoje podwoje w 2013 r., w ramach partnerstwa norweskiego, rozpoczęło realizację ambitnego projektu edukacyjnego pt. „Żydowskie dziedzictwo kulturowe. Polsko-norweskie działania dwustronne” (2013-2017). Program, wspierany przez fundusze EOG i fundusze norweskie, obją szeroki zakres działań mających na celu zaangażowanie przedstawicieli różnych grup społecznych w odkrywanie i omawianie przeszłości polskiej społeczności żydowskiej oraz jej związków z Norwegią. Program został zrealizowany we współpracy z następującymi norweskimi instytucjami: Centrum Studiów nad Holokaustem i Mniejszościami Religijnymi (HL-Senteret), Centrum Pamięci i Praw Człowieka Falstad (Falstad Center), Europejskim Centrum Wergeland oraz muzeami żydowskimi w Oslo i Trondheim. Projekt miał na celu promowanie i ochronę dziedzictwa żydowskiego, zwalczanie rasizmu i ksenofobii oraz budowanie szacunku dla różnorodności etnicznej, religijnej i kulturowej.
W ramach programu Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe, muzeum zorganizowało 3200 zajęć dla 445 000 uczestników w 240 miejscowościach, głównie w Polsce, a także w Norwegii. Podobny sukces odniosła wirtualna odsłona projektu, w ramach której zgromadzone i opracowane zostały liczne zasoby online umieszczone na portalach internetowych projektu, które odnotowały 5 200 000 sesji internautów i 500 000 wyświetleń filmów edukacyjnych. Liczby te doskonale pokazują, jak projektowi udało się dotrzeć do ludzi. Jeszcze bardziej wymowne są wyniki ewaluacji wskazujące na umiejętną komunikację. 82% ankietowanych studentów zadeklarowało, że zdobyli nową lub pogłębili dotychczasową wiedzę w zakresie tematów, które poruszał projekt. Skupiając się nad zachowaniem historii i dziedzictwa Żydów w Polsce, projekt miał na celu zachęcenie do dialogu i świadomego zaangażowania w trudną przeszłość a poprzez to wspierać szacunek i wzajemne zrozumienie.
„Miejsce przy królewskim stole” to inicjatywa Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie mająca na celu szerzenie wiedzy i doświadczenia na temat kulinarnej historii dworów królewskich. Zamysłem organizatorów było podnoszenie świadomości na temat tradycji kulinarnych oraz zwyczajów europejskich dworów poprzez warsztaty, zajęcia plenerowe i konferencje naukowe. Projekt został zrealizowany w ramach Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018. Ponadto, w ramach Sieci Europejskich Rezydencji Królewskich, podobne działania odbywają się w różnych pałacach królewskich w całej Europie.
Rezultaty inicjatywy są niezwykłe: w 2018 r. odbyło się ponad 200 warsztatów poświęconych dziedzictwu kulinarnemu. Obejmowały one zajęcia kulinarne dla wszystkich grup wiekowych, a także warsztaty z historycznego ogrodnictwa i pszczelarstwa. W działaniach organizowanych przez Muzeum Pałacu Króla Jana III zacieśniających relacje z lokalną społecznością poprzez upowszechnianie wiedzy na temat kulinarnego dziedzictwa Europy udział wzięło około 5000 osób. W październiku 2018 r. odbyła się również dwudniowa międzynarodowa konferencja zatytułowana „The Power of Taste”. „Europa przy królewskim stole” zgromadziła historyków, badaczy żywności, kuratorów muzeów, szefów kuchni i przedstawicieli instytucji promujących żywność tradycyjną. O kulturowym znaczeniu żywności, zarówno w przeszłości, jak i w teraźniejszości dyskutowali zarówno dziennikarze kulinarni, jak i producenci żywności. Pod okiem szefów kuchni i specjalistów zorganizowano kulinarne sesje rekonstrukcyjne, podczas których zwiedzający mogli spróbować swoich sił w XVII-XVIII-wiecznych polskich przepisach pochodzących z siedmiu książek kucharskich wydanych przez muzeum w latach poprzednich.
Rewitalizacja kompleksu wydobywczego Sztolni Królowa Luiza była procesem niezwykle długotrwałym. Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, będące właścicielem i operatorem kompleksu, zrealizowało projekt w ścisłej współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi. Głównym celem tego ambitnego projektu było zachowanie górniczego dziedzictwa regionu poprzez adaptację i rewitalizację obszaru do celów kulturalnych, edukacyjnych i turystycznych. Projekt został sfinansowany z dotacji Unii Europejskiej, Gminy Zabrze, Województwa Śląskiego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska oraz ze środków własnych Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Kopalnia Królowa Luiza, otwarta w 1791 roku była pierwszą pruską państwową kopalnią węgla na Górnym Śląsku. Dzięki jej działalności Zabrze z małej osady przekształciło się w duże miasto. Kopalnia Królowa Luiza pełni wyjątkowe znaczenie w historii rozwoju przemysłu na Śląsku i w Europie. Ogromna infrastruktura pokopalniana została odrestaurowana i przystosowana do nowych funkcji. Cały projekt trwał prawie 15 lat. Obejmował on rewitalizację zarówno infrastruktury naziemnej, obejmującej około 30 budynków z XIX wieku, jak i konserwację łączących je pięciokilometrowych podziemnych korytarzy. Efektem renowacji kopalni jest wyeliminowanie szkodliwych emisji, które generowane były przez historyczne praktyki górnicze. Dzięki temu obiekt jest bezpieczny dla turystów oraz dla prowadzenia działalności kulturalnej. Trzy centra przeznaczone dla zwiedzających, które po części zostały zaadaptowane z istniejących budynków a po części zbudowane od nowa, zawierają eksponaty interpretacyjne i artefakty, które ilustrują historię tego miejsca.
W sierpniu 1980 r. pracownicy największej współczesnej stoczni w Polsce rozpoczęli strajk, domagając się większych swobód obywatelskich. Po długich negocjacjach między strajkującymi a władzami podpisano Porozumienie Gdańskie, na mocy którego powstała Solidarność, pierwszy niezależny związek zawodowy w bloku wschodnim. Był to początek pokojowej rewolucji, która niemal dekadę później zakończyła się upadkiem komunizmu w Europie Wschodniej i Środkowej. Nowa siedziba Europejskiego Centrum Solidarności [Europejskie Centrum Solidarności – ECS]została sfinansowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Miasto Gdańsk i Województwo Pomorskie, a jej wystawa stała została otwarta dla publiczności w 2014 roku. Od tego czasu upamiętnia, chroni i zwiększa świadomość dziedzictwa Solidarności zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. W 2014 r. historyczna Stocznia Gdańska, miejsce narodzin Solidarności, której administratorem jest ECS, otrzymała Znak Dziedzictwa Europejskiegopodkreślający znaczenie Solidarności w szerszej historii Europy.
Wystawa jest zwieńczeniem interdyscyplinarnego wysiłku historyków, badaczy społecznych, muzealników, projektantów i inżynierów. Opiera się na materiałach uzyskanych od sześćdziesięciu muzeów, archiwów, lokalnych historyków oraz byłych opozycjonistów z całej Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Bułgarii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Rosji, Rumunii, Słowacji, Ukrainy i Węgier. Pozwoliło to wzbogacić wystawę i wzmocnić jej międzynarodowy zasięg. Sekcja Edukacji ECS zaprasza uczniów z różnych środowisk edukacyjnych, w tym z klas integracyjnych, do udziału w warsztatach edukacyjnych promujących zaangażowanie obywatelskie. Do tej pory wzięło w nich udział około 73 000 studentów. Ponadto zrealizowanych zostało ponad 140 „subiektywnych wycieczek”, którym przewodzili świadkowie i uczestnicy przedstawionych wydarzeń. Znaczenie misji ECS zostało podkreślone w 2016 r., kiedy instytucja została uhonorowana Nagrodą Muzealną Rady Europy. Od 2019 r. Europejskie Centrum Solidarności wspiera starania Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o wpisanie historycznej Stoczni Gdańskiej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Odbywa się to poprzez organizowanie debat i wykładów oraz prowadzenie działalności wydawniczej i edukacyjnej mającej na celu dalsze rozpowszechnianie międzynarodowego znaczenia miejsca narodzin Solidarności oraz promowanie pokojowego rzecznictwa w zakresie praw człowieka i godności.
Dzięki swojemu niestrudzonemu poświęceniu Elżbieta Szumska pomogła przekształcić dawną kopalnię złota[Kopalnia Złota], położoną w małym miasteczku Złoty Stok, w jedną z najbardziej znanych atrakcji turystycznych w Polsce. Podziemne Muzeum Kopalni zostało otwarte dla zwiedzających w 1996 roku. Elżbieta Szumska zaczęła tam pracę w charakterze przewodnika głęboko doceniając dziedzictwo i historię kopalni. W 2001 r. stała się głównym udziałowcem Kopalni i wyruszyła w długą i inspirującą podróż odnowy całego obszaru.
Dzięki swoim badaniom Elżbieta Szumska odnalazła trzy zaginione sztolnie – wejścia do kopalni – które odrestaurowała i udostępniła zwiedzającym. W 2014 r. założyła „Izbę Pamięci”, muzeum prezentujące tysiące przedmiotów o wartości historycznej, które zostało akredytowane przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Część artefaktów odnalazła sama Elżbieta Szumska, inne przekazali mieszkańcy Złotego Stoku oraz osoby, które w okresie powojennym wyjechały za granicę. Do najcenniejszych eksponatów należą oryginalne złote monety pochodzące z XVI wieku. Udało się jej również odnaleźć ostatniego żyjącego potomka ostatnich niemieckich właścicieli kopalni, 92-letnią Barbarę Guttler. Doprowadziło to do odkrycia nieznanych wcześniej historii, pamiątek i fotografii, z których każda jest bezcenna dla historii miasta.
Ponadto Elżbieta Szumska przyczyniła się – zarówno osobiście, jak i finansowo – do renowacji wielu lokalnych zabytków, wydała kilka książek o historii regionu oraz nawiązała owocne kontakty z organizacjami filantropijnymi w Polsce oraz w Niemczech. Była fundatorką oraz doradczynią m.in. w projektach renowacji kaplicy św. Trójcy na dawnym cmentarzu niemieckim, kaplicy św. Anny w Górze Krzyżowej oraz mauzoleum rodziny Guttlerów. Odegrała również wiodącą rolę w ożywieniu opuszczonego cmentarza niemieckiego, który co roku, z okazji 1 listopada, oświetlany jest tysiącami świec, których płomienie świecą na każdym z grobów.
Festiwal Żydowskiego Jedzenia TISH to wyjątkowe wydarzenie, które prezentuje kulturę i historię polskich Żydów poprzez celebrację żydowskiego dziedzictwa kulinarnego. Podczas Festiwalu, organizowanego przez Muzeum POLIN, jedzenie wykorzystywane jest jako narzędzie umożliwiające uczestnikom rozmowę o wspólnej historii oraz pomagające zwalczać stereotypy i przełamywać bariery. Dwie pierwsze edycje Festiwalu, w 2018 i 2019 roku, sfinansowane zostały przez Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce oraz przez darczyńców. W 2020 i 2021 r. Muzeum otrzymało dotacje z Holenderskiego Żydowskiego Funduszu Humanitarnego oraz Ambasady Holandii i Ambasady Izraela.
Kompleksowe badania prowadzone w całej Europie obejmowały wieloaspektową analizę porównawczą uwzględniającą kwestie funkcjonalne, przestrzenne i architektoniczne 283 miejsc (różnych miast zakładowych poświęconych produkcji tekstyliów). Należy podkreślić, że badania nie ograniczały się jedynie do polskich osiągnięć w kontekście europejskim, ale uwzględniały również szerszą, międzynarodową panoramę kompleksów przemysłowych. Wyniki tych badań mogą przyczynić się do zwiększenia wiedzy, lepszego zrozumienia, a w konsekwencji lepszej ochrony i regeneracji miast zakładowych.
Polska | Włochy | Cypr | Wielka Brytania
| Projekt międzynarodowy
Możliwości dziedzictwa w ramach mega-wydarzeń w Europie (HOMEE)
Rok: 2022
Kategoria: Badania
Projekt HOMEE zintegrował wiodące ośrodki badawcze zajmujące się ochroną dziedzictwa kulturowego i planowaniem mega-eventów by zbadać w jaki sposób miasta wykorzystują tego typu wydarzenia do wspierania rozwoju gospodarczego. Projekt, finansowany przez Europejską Inicjatywę Wspólnego Planowania na rzecz Dziedzictwa Kulturowego, zaangażował kluczowe instytucje i urzędników specjalizujących się w polityce dotyczącej dziedzictwa kulturowego oraz w planowaniu i wdrażaniu mega-wydarzeń w Europie. W jego ramach opracowano Kartę megawydarzeń w miastach bogatych w dziedzictwo mającą na celu pomoc decydentom i podmiotom odpowiedzialnym za dziedzictwo stawić czoła pojawiającym się wyzwaniom.
Zrealizowany został wspólnie przez naukowców z Politechniki Mediolańskiej (Włochy), Uniwersytetu w Hull (Wielka Brytania), Uniwersytetu Neapolis w Pafos (Cypr) i Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie (Polska). W projekcie uczestniczyło łącznie 16 partnerów stowarzyszonych, w tym krajowe i lokalne instytucje oraz organizacje non-profit zajmujące się dziedzictwem i mega-wydarzeniami z całej Europy, takie jak Italian Ministry for Cultural Heritage and the Arts, UK Heritage Lottery Fund, Narodowy Instytut Dziedzictwa w Polsce, Matera-Basilicata 2019 ECoC Foundation, City of Milan, District of Pafos, ENCATCorazUniversity Network of the European Capitals of Culture (UNeECC).
W przeszłości wiele miast wykorzystywało wielkie wydarzenia do wspierania realizacji swoich projektów inwestycyjnych, rozwijania turystyki czy budowania konkurencyjności. Jeszcze do niedawna nacisk kładziono przede wszystkim na tworzenie nowej infrastruktury sportowej lub kulturalnej, gdzie przedsięwzięcia miałaby się odbywać. Dziś w większym stopniu organizatorzy mega eventów stawiają na wykorzystanie już istniejących obiektów, ich rewitalizację bądź ewentualną adaptację do nowych potrzeb. Dla miast historycznych, bogatych w zasoby dziedzictwa ta zmiana (spowodowana z jednej strony cięciami w budżetach miast, a z drugiej niższym tempem ekspansji miast) stanowi tak szanse rozwoju, jak i zagrożenia dla posiadanych zasobów dziedzictwa.
Projekt HOMEE pozwala na zdobycie nowej, znaczącej wiedzy na temat przecięcia się planowania megawydarzeń z dziedzictwem kulturowym. Główne rezultaty projektu obejmują: przegląd najnowocześniejszej literatury dotyczącej powiązań między dziedzictwem kulturowym a megawydarzeniami; publikację zatytułowana „Mega-wydarzenia i dziedzictwo: doświadczenie pięciu miast europejskich”, która dokumentuje studia przypadków pięciu megawydarzeń w miastach bogatych w dziedzictwo (Mediolan 2015, Genua 2004, Hull 2017, Pafos 2017, Wrocław 2016); raporty „Dziedzictwo miejskie i megawydarzenia: przypadek Europejskiej Stolicy Kultury Matera-Bazylikata 2019”; „Wydarzenia w obliczu pandemii Covid-19: Dowody z Europy”; wydanie specjalne „Mega-wydarzenia kulturalne i dziedzictwo kulturowe: wyzwania dla miast europejskich” opublikowane przez czasopismo European Planning Studies w marcu 2022 r.; oraz Kartę Mega-wydarzeń w miastach bogatych w dziedzictwo.
Hiszpania | Francja | Niemcy | Włochy | Polska | Słowenia
| Projekt międzynarodowy
SILKNOW
Rok: 2022
Kategoria: Badania
SILKNOW to projekt realizowany w ramach programu „Horyzont 2020”, dzięki któremu stworzono inteligentny, wykraczający poza obecne technologie system obliczeniowy mający na celu pogłębienie wiedzy na temat europejskiego dziedzictwa jedwabiu. By zaspokoić potrzeby użytkowników z różnych dziedzin, takich jak muzea, edukacja, turystyka, przemysł kulturalny i kreatywny, w projekcie zastosowano nowej generacji badania ICT (z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych).
SILKNOW wykorzystując istniejące wcześniej cyfrowe informacje o jedwabiu do badań, prezentacji i konserwacji cyfrowych kolekcji jedwabiu, pomaga chronić niematerialne dziedzictwo starożytnych technik tkackich. Użytkownicy mogą uzyskać dostęp do zbiorów za pośrednictwem eksploracyjnej wyszukiwarki, map czasoprzestrzennych oraz wizualnych i namacalnych symulacji 3D. Takie szerokie podejście możliwe jest dzięki ścisłej współpracy multidyscyplinarnego zespołu o szerokim zakresie wiedzy specjalistycznej.
Zgromadzone dane przeanalizowano i przetworzono przy użyciu zaawansowanej analizy tekstu i technik głębokiego uczenia się opartych na obrazach ujednolicających ich treści, automatycznego pobierania informacji semantycznych, uzupełniania słabo oznakowanych danych i tłumaczenia tekstu na cztery języki. Dostęp do danych jest otwarty. Przeszukiwać je może każdy, dzięki czemu informacje są łatwe do znalezienia i dostępne.
Jednym z najważniejszych efektów projektu jest wielojęzyczny tezaurus umożliwiający użytkownikom używanie w wyszukiwanych hasłach lokalnych terminów i wyrażeń, pomagając w ich ujednoliceniu. Kolejny to Virtual Loom, przełomowe narzędzie, które tworzy trójwymiarowe reprezentacje tkanin na poziomie przędzy i zachowuje historyczne techniki tkackie, z których większość jest znana jedynie rzemieślnikom, którzy zazwyczaj przekazują swoją wiedzę ustnie. ADASilk (Advanced Data Analysis for Silk Heritage) natomiast łączy w sobie eksploracyjną wyszukiwarkę oraz mapę przestrzenno-czasową zbudowaną na podstawie wykresu wiedzy SILKNOW zawierającego prawie 40 000 wpisów dotyczących tkanin wraz z obrazami oraz ich opisami. Dodatkowo opracowano specjalny zestaw materiałów edukacyjnych La Ruta de la Seda, dzięki którym podczas nauki na temat historii jedwabiu w Europie użytkownicy mogą jednocześnie uczyć się języka hiszpańskiego.
Kraków
Ołtarz Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej
Rok: 2023
Kategoria: Konserwacja, adaptacyjne i ponowne wykorzystanie
Wyrzeźbiony w latach 1477–1489 przez przybyłego z Norymbergii artystę ołtarz jest powszechnie uznawany za arcydzieło sztuki gotyckiej. Jego drobiazgowa konserwacja, oparta na pogłębionych badaniach, była prowadzona in situ przez ponad 1000 dni i angażowała zespół najlepszych specjalistów z całej Europy.
Projekt został dofinansowany przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK), Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urząd Miasta Krakowa oraz Parafię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
Ołtarz Mariacki, który powstawał przez 12 lat, jest dzisiaj największym zachowanym późnogotyckim retabulum szafiastym. Jego pierwotne wymiary to 18 metrów wysokości i 11 szerokości. Bohaterką ołtarza jest Maria, patronka kościoła. Pośrodku postacie wysokie na niemal 3 metry charakteryzuje realizm, dynamika układu ciała i ekspresja, z jaką przedstawione zostały draperie. Za modeli posłużyli Witowi Stwoszowi mieszkańcy średniowiecznego Krakowa – przedstawieni w naturalistyczny sposób z różnymi ułomnościami i defektami. Ołtarz jest złożonym wykładem teologicznym, arcydziełem sztuki rzeźbiarskiej i dokumentacją epoki, w której powstał. Do dziś jest źródłem wiedzy o kulturze, obyczajach i historii miasta, kluczem do zrozumienia jego mieszkańców, ich wyobrażeń oraz religijności.
Konserwacja przeprowadzona przez ekspertów z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie objęła pełne spektrum możliwości naukowych. Drewno struktury ołtarza zostało skonsolidowane, wszelkie ubytki zostały uzupełnione zgodnie z poszanowaniem pierwotnie zastosowanych technologii. Usunięto późniejsze przemalowania polichromii, skorygowano układ poszczególnych elementów takich jak: anioły, gloria i mikroarchitektura na korpusie oraz predelli. W rezultacie prac odsłonięto pierwotną, gotycką karnację postaci i obramowań, co aktualnie przybliża odbiorców do oryginalnych zamysłów pracowni mistrza. Badania i analizy posłużyły również do opracowania wytycznych dotyczących zapobiegania pożarom i ewakuacji.
Istotnym elementem projektu były szeroko zakrojone konsultacje międzynarodowe, w których uczestniczyli znawcy konserwacji rzeźby gotyckiej z Polski i Europy, którzy wymieniali się wiedzą i pomysłami, co zaowocowało wieloma nowymi odkryciami.
To wyjątkowy projekt renowacyjny na terenie dawnej kopalni węgla kamiennego, jednej z najstarszych w Polsce, założonej w 1792 roku. Dzięki wspólnym wysiłkom byłych górników, miasta Rybnik, państwa polskiego i funduszy unijnych, kompleks zamknięty w latach 2006–2008 został ostatecznie zachowany i zaadaptowany dla celów centrum kulturalno-rekreacyjnego.
Restauracja kopalni rozpoczęła się w 2018 roku. Przyświecały jej trzy główne cele. Po pierwsze, zachowano główny kompleks i jego unikalne wyposażenie. Wykonane prace objęły kompleksową renowację istniejącej struktury budynków oraz modernizację instalacji sanitarnej i elektrycznej, aby dostosować miejsce do nowych funkcji. Zbudowano budynek łączący jako wejście do kompleksu z recepcją i punktem informacyjnym. Najbardziej niezwykłą częścią była renowacja stuletniej maszyny parowej, która teraz działa pełną mocą.
Ponadto projekt miał również na celu stworzenie przestrzeni do zaangażowania społecznego i rekreacji. Budynek dawnej elektrowni, przekształcony w salę spotkań, służy obecnie jako miejsce spotkań społeczności lokalnej, w tym stowarzyszeń emerytowanych górników. Projekt miał znaczący wpływ społeczny na otaczającą społeczność.
Wreszcie, projekt otworzył Zabytkową Kopalnię Ignacy dla turystów. Zwiedzający mogą teraz odkrywać interaktywną wystawę mieszczącą się w budynkach szybu Kościuszko, zagłębiając się w korzenie rewolucji przemysłowej i znaczenie wynalazków, takich jak maszyna parowa, w kształtowaniu globalnego wpływu Europy.
Model rewitalizacji dziedzictwa opracowany i wdrożony przez Stowarzyszenie Serfenta był rozwijany przez ponad piętnaście lat, a jego fundamentem było rzemiosło koszykarskie. W latach 2008–2016 zespół Serfenty przeprowadził wywiady etnograficzne z tradycyjnymi plecionkarzami w Polsce, Norwegii, Ukrainie, Niemczech, Islandii i Czechach. Ich celem było zebranie wiedzy związanej z technikami plecionkarskimi oraz naturalnymi materiałami używanymi przez rzemieślników.
We współpracy z rzemieślnikami, projektantami i osobami w każdym wieku, zespół Serfenty testował nowe sposoby przekazywania tego dziedzictwa współczesnemu światu. Testowano to poprzez oferowanie różnych rodzajów warsztatów i odkrywanie tego, co było najbardziej interesujące dla współczesnych uczestników. Następnie zrealizowane zostały dalsze warsztaty, studyjne wyjazdy rzemieślnicze, kampanie medialne, sklep internetowy z produktami rzemieślników, opracowane zostały książki i narzędzia oraz stworzony dostęp do naturalnych, tradycyjnych materiałów tkackich.
Dzięki tym działaniom ponad 100 rzemieślników zostało zaproszonych do współpracy w całej Polsce i innych krajach europejskich. Opracowano nowe systemy nauczania dotyczące 10 tradycyjnych technik koszykarstwa i 11 naturalnych materiałów, a wokół Modelu została zbudowana sieć współpracujących instytucji i partnerów z dziedziny kultury i biznesu. Serfenta zrealizowała 30 projektów poświęconych ochronie i promocji koszykarstwa, z których połowa miała zasięg międzynarodowy.
Dr Piotr Gerber poświęcił swoje życie zawodowe ochronie dziedzictwa poprzemysłowego. Zarówno w Polsce, jak i za granicą, odegrał znaczącą rolę w podnoszeniu publicznej świadomości i zrozumienia dla znaczenia rozwoju technicznego i technologicznego.
W 2007 roku Piotr Gerber założył Fundację Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego, która bada historię przemysłu na Dolnym i Górnym Śląsku, chroni materialne dziedzictwo przemysłowe oraz edukuje w zakresie rozwoju przemysłowego poprzez dziedzictwo. Jednym z najbardziej znaczących osiągnięć Gerbera jest zakup siedmiu budynków przemysłowych na Śląsku, największym regionie wydobycia węgla w Europie. Po zakupie budynki przeszły gruntowną konserwację i zostały przekształcone w muzea, zabezpieczając tym samym ich przyszłość i wzbogacając życie kulturalne okolicznych społeczności.
Piotr Gerber kładzie szczególny nacisk na autentyczność – zachowanie oryginalnej struktury architektonicznej i używanie oryginalnych maszyn do prezentacji historycznego procesu technologicznego. Wszystkie obiekty, które uratował, posiadają nadal działające maszyny, które są konserwowane przez byłych pracowników tych zakładów przemysłowych.
Gerber miał również znaczący wpływ na poprawę legislacji dotyczącej dziedzictwa przemysłowego i jest współautorem wytycznych konserwatorskich dla dóbr dziedzictwa poprzemysłowego, które są wdrażane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Akademia Istropolitana Nova (AINova), pozarządowa organizacja non-profit, jest ośrodkiem edukacyjnym i szkoleniowym w zakresie studiów interdyscyplinarnych, działającym również w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego. AINova została założona w 1997 roku jako pochodna Akademii Istropolitana, otwartej w 1990 roku, wkrótce po zmianach politycznych jakie miały miejsce w Europie Środkowej. Od samego początku inicjatywa ta była możliwa dzięki wsparciu słowackiego rządu, międzynarodowych i prywatnych funduszy oraz entuzjazmu wielu osób.
Jej misją było zapewnienie podyplomowych programów interdyscyplinarnych w dziedzinie, która w przeszłości była w dużej mierze zaniedbywana. Studenci mieli dostęp do wykładów prowadzonych przez uznanych ekspertów, a także możliwość poznania młodych profesjonalistów oraz rozwinięcia i poszerzenia swojej sieci kontaktów zawodowych. Program dziedzictwa kulturowego prowadzony w Akademii kontynuuje realizację swojej misji wdrażając nowe działania, takie jak specjalistyczne kursy szkoleniowe, badania stosowane oraz wsparcie i doradztwo.
Światowy Dzień Wyszywanki to międzynarodowe święto poświęcone zachowaniu ukraińskiej haftowanej koszuli (znanej jako „vyshyvanka”) jako symbolu materialnego i duchowego dziedzictwa narodu ukraińskiego. Inicjatywa rozpoczęła się w Czerniowcach w 2006 roku jako mały studencki flash mob. Coroczne obchody doprowadziły do ustanowienia w 2015 roku organizacji pozarządowej pod nazwą Światowy Dzień Wyszywanki. Co roku w trzeci czwartek maja Ukraińcy i przyjaciele Ukrainy z ponad stu krajów noszą vyshyvanki w celu uczczenia tego dziedzictwa. Organizacja pozarządowa Światowy Dzień Wyszywanki [World Vyshyvanka Day] realizuje swoje działania poprzez granty i aktywność crowdfundingową.
Wśród szerokiego grona ukraińskich partnerów znajdują się Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ukrainy, Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy, Ukraińska Fundacja Kultury, Rada Najwyższa Ukrainy, Ukraińska Akademia Przywództwa, Fundacja „Kraschim Buty”, muzea, uniwersytety, organizacje publiczne, firmy i marki biznesowe. Organizacja ma wielu partnerów, wśród których znajdują się wydawnictwa, firmy transportowe i logistyczne oraz firmy zajmujące się produkcją wideo, które wspierają jej projekty poprzez bezpłatne świadczenie swoich usług. World Vyshyvanka Day działa przez cały rok i do tej pory zrealizowała ponad 70 dużych projektów na Ukrainie i za granicą. Są to flashmoby, wystawy, wykłady, filmy dokumentalne, festiwale, publikacje książkowe, instalacje pomników czy akcje nadawania nazw ulicom.
Światowy Dzień Wyszywanki ożywił i szeroko spopularyzował tradycyjną ukraińską haftowaną koszulę wśród ludności ukraińskiej. Co roku w inicjatywie biorą udział dzieci z przedszkoli i szkół, studenci, przedstawiciele różnych zawodów, posłowie, ministrowie i prezydenci. Organizacja założyła również grupę hafciarek tworzących repliki dawnych tradycyjnych koszul oraz stworzyła i rozwinęła szeroką sieć badaczy i mistrzów haftu pochodzących z różnych regionów Ukrainy. Obchody Światowego Dnia Wyszywanki pomogły zbudować relacje z partnerami w Europie i poza nią, poprzez wymianę kultur. Pomogło to rozwinąć, zarówno na Ukrainie, jak i poza jej granicami, nową świadomość tożsamości Ukraińców jako narodu o wielowiekowych tradycjach.
Kościół św. Andrzeja, położony na Wzgórzu Starokijowskim, w historycznym centrum Kijowa, zaprojektowany został w drugiej połowie XVIII wieku przez architekta F.B. Rastrellego a następnie wybudowany przez czołowych europejskich i lokalnych rzemieślników. Zbudowany jako kościół pałacowy dla kijowskiej rezydencji Romanowów, stanowi niezrównany przykład wnętrza cerkiewnego w stylu barokowym. Kościół został gruntownie odrestaurowany przez państwową organizację Narodowy Obszar Ochrony „Św. Zofii Kijowskiej” i obecnie funkcjonuje jako muzeum. Odbywają się wydarzenia naukowe i edukacyjne, koncerty muzyki kameralnej, jak i nabożeństwa. Projekt, który opierał się na wynikach dziesięcioletniego monitoringu naukowego i technicznego prowadzonego przez Narodowy Obszar Ochrony we współpracy z wiodącymi instytutami badawczymi Ukrainy, został w całości sfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy.
Przed renowacją teren, na którym zbudowano kościół św. Andrzeja, cierpiał z powodu zaawansowanej erozji gleby. W 2007 r. rosnące ryzyko osunięć ziemi zagroziło stabilności fundamentów kościoła. Wymagało to podjęcia pilnych działań w celu wzmocnienia wzgórza i odbudowy budynku. Renowacja, która miała miejsce w latach 2008-2020, rozpoczęła się od gruntownej konsolidacji podłoża wzgórza, wzmocnienia fundamentów kościoła i stylobatu oraz wdrożenia nowego systemu odwadniającego. Rosnące na zboczu zarośla zostały usunięte, otwierając panoramiczny widok na dolinę Dniepru i lewy brzeg Kijowa. Podczas renowacji zewnętrznej części kościoła wykorzystano tradycyjne materiały i techniki budowlane. Żółte cegły, które zostały rozebrane ze starych budynków zostały ponownie wykorzystane do renowacji murów. Aby zakończyć renowację żeliwnych schodów prowadzących na werandę, zastosowano sprawdzoną metodę polegającą na pokryciu żelaza tradycyjnym mastyksem na bazie wosku pszczelego. Wewnątrz kościoła odtworzono oryginalne XVIII-wieczne kolory ścian oraz odrestaurowano malowidła. Badania archiwalne i ikonograficzne doprowadziły do ustalenia prawidłowego rozmieszczenia ikon w ikonostasie, oferując odwiedzającym możliwość doświadczenia XVIII-wiecznego barokowego wnętrza, tak jak zostało to zaplanowane przez architekta Rastrellego.
Un-archiving Post-industry
Rok: 2023
Kategoria: Zaangażowanie obywateli i podnoszenie świadomości
Ten inteligentny i wieloaspektowy projekt zapewnia cyfrową ochronę zagrożonych kolekcji dziedzictwa przemysłowego we wschodniej części Ukrainy. Angażuje społeczności lokalne na Ukrainie i w Wielkiej Brytanii do aktywności na rzecz tego dziedzictwa oraz sprzyja ich wzajemnej integracji.
Ratowanie ukraińskiego dziedzictwa kulturowego online (SUCHO)
| Projekt międzynarodowy
Rok: 2023
Kategoria: Mistrzowie Dziedzictwa
Ratowanie ukraińskiego dziedzictwa kulturowego online (SUCHO) to niezwykła inicjatywa mająca na celu ochronę cyfrowego dziedzictwa kulturowego Ukrainy w obliczu trwającej rosyjskiej inwazji. Anna Kijas (Uniwersytet Tufts, USA), Quinn Dombrowski (Uniwersytet Stanforda, USA) i Sebastian Majstorovic (Europejski Instytut Uniwersytecki, Włochy) zainicjowali inicjatywę 1 marca 2022 r. SUCHO po pierwszym tygodniu od jego uruchomienia zyskało wsparcie około 1000 wolontariuszy. W odróżnieniu od innych projektów szybkiego reagowania, SUCHO wyróżnia się niezwykłą skalą i zasięgiem.
Duże zainteresowanie mediów ochroną fizycznego dziedzictwa kulturowego na Ukrainie sprawiło jednocześnie, że coraz bardziej zaczęto dostrzegać również kruchość ukraińskiego cyfrowego dziedzictwa kulturowego. Zdigitalizowane treści i materiały powstałe w formie cyfrowej, w tym zdjęcia i inne pliki przechowywane na serwerach, zostały narażone na ryzyko zniszczenia lub uszkodzenia podczas ataków lub przerw w dostawie prądu. Zagrożone były nawet strony internetowe hostowane poza Ukrainą ze względu na to, że właściciele witryn nie byli w stanie pokryć kosztów hostingu. W związku z tym nadrzędnym celem SUCHO od początku była ochrona cyfrowego dziedzictwa kulturowego Ukrainy w trakcie wojny przy założeniu, że zachowane pliki i dane zostaną zwrócone ich pierwotnym instytucjom po jej zakończeniu.
Do czerwca 2022 r. wolontariusze SUCHO pomyślnie zarchiwizowali online ponad 50 TB danych obejmujących ponad 5000 stron internetowych. Ogromna kolekcja zawiera bogatą i różnorodną reprezentację materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego Ukrainy.
Zarchiwizowane strony internetowe obejmują szeroką gamę instytucji, od lokalnych muzeów, akademii muzycznych i teatrów po klasztory, archiwa, biblioteki i programy poświęcone historii dzieci i historii lokalnej. Ponadto w ramach projektu SUCHO wybrane materiały zostały wyeksponowane w publicznie dostępnej galerii, gromadzącej jednocześnie kolekcję memów związanych z wojną i wzbogaconą metadanymi na potrzeby przyszłych badań historycznych.
Oddolny efekt projektu SUCHO polega na zaangażowaniu wolontariuszy oraz oparciu go o narzędzia opracowane przez społeczność open source. W ramach inicjatywy nawiązane zostały krytyczne partnerstwa z organizacjami i instytucjami zapewniającymi wsparcie technologiczne i finansowe. Kolejnym sukcesem SUCHO jest pozyskanie znacznych funduszy pozwalających zaopatrzyć instytucji dziedzictwa kulturowego na Ukrainie w stacjonarny sprzęt do digitalizacji. Stanowi to odpowiedź na pilną potrzebę digitalizacji obiektów zagrożonych uszkodzeniem lub splądrowaniem. Projekt umożliwił ponadto tworzenie materiałów szkoleniowych kompilując m.in. istniejące zasoby w języku ukraińskim lub z ukraińskimi napisami, zapewniając tym samym efektywne wykorzystanie sprzętu digitalizacyjnego w sytuacjach awaryjnych.
