12 lutego 2024 r. na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego została wpisana kolejna praktyka z Krakowa – pochód inauguracyjny profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. To jednocześnie pierwsza inicjatywa akademicka, jaka znalazła się w gronie krajowych praktyk dziedzictwa niematerialnego podlegających ochronie.
Mateusz Kozina
Pierwszy uroczysty pochód w dniu inauguracji roku akademickiego na Uniwersytecie Jagiellońskim odbył się 7 października 1886 roku, jednak pewne jego elementy funkcjonowały w tradycji akademickiej już w epoce staropolskiej. Początkowo pochód był niewielki i składał się z zaledwie trzech przedstawicieli z czterech wydziałów. Obecnie w pochodzie uczestniczą przedstawiciele, wszystkich szesnastu wydziałów uczelni, a każdy profesor nosi togę o kolorze symbolizującym jego wydział. Przed każdym wydziałem i przed rektorem idzie wyznaczony pedel niosący berło wydziałowe lub rektorskie – jedne z najstarszych w Europie. Przemarsz rozpoczynają przedstawiciele najmłodszych wydziałów, a zamykają najstarszych – lekarskiego i prawniczego oraz rektor uczelni. Trasa przemarszu wiedzie ulicami starego miasta z najstarszego budynku uniwersyteckiego – Collegium Maius do Auditorium Maximum, gdzie odbywa się uroczysta inauguracja nowego roku akademickiego.
Wpisanie pochodu inauguracyjnego Uniwersytetu Jagiellońskiego na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego odzwierciedla jego rolę w kształtowaniu tradycji i kultury akademickiej pogłębiając jednocześnie świadomość społeczną istnienia dziedzictwa akademickiego, jego znaczenie oraz konieczności objęcia go ochroną instytucjonalną. To z kolei może mieć ma wpływ na tradycje innych szkół wyższych w Polsce. Wpis podkreśla również wkład Uniwersytetu Jagiellońskiego w kształtowanie krakowskiego krajobrazu kulturowego oraz rolę, jaką uczelnia odgrywa w życiu miasta.
Karol Kowalik
Mateusz Kozina
Mateusz Kozina
Karol Kowalik
Karol Kowalik
Karol Kowalik
Mateusz Kozina
Mateusz Kozina
Mateusz Kozina
Mateusz Kozina
Przemarsz profesorów jest kolejnym wpisem z Krakowa, jaki znalazł się na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego, obok szopkarstwa krakowskiego (wpis w 2014 roku), pochodu Lajkonika (2014), polskich tańców narodowych – w tym krakowiaka (2015), krakowskiej koronki klockowej (2016) oraz poloneza (2019). Szopkarstwo krakowskie oraz polonez znajdują się również na Reprezentatywnej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO.
Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest prowadzona od 2014 roku, ma charakter informacyjny i stanowi realizację Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, która nakłada na państwa-strony obowiązek inwentaryzacji jego przejawów znajdujących się na ich terytoriach zgodnie z przyjętymi zaleceniami i standardami. Polska ratyfikowała Konwencję w 2010 roku. Krajową listę prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa.
Europa Nostra Heritage Hub w Krakowie podejmuje temat krakowskich praktyk dziedzictwa niematerialnego podczas spotkań Krakowskiego Forum Dziedzictwa, przestrzeni do rozmowy i współpracy dla organizacji obywatelskich Krakowa działających w obszarze dziedzictwa. Nasz Hub wchodzi także w skład powołanego przez Prezydenta Miasta Krakowa Zespołu ds. Niematerialnego Dziedzictwa Krakowa.