Celem archiwum jest dokumentacja i digitalizacja aktywistycznej działalności na rzecz dziedzictwa w Europie Środkowej i Wschodniej oraz upowszechnianie jej w formie dobrych praktyk. W centrum zainteresowań archiwum znajduje się działalność prowadzona przez organizacje obywatelskie, grupy nieformalne oraz osoby indywidualne. Archiwum gromadzi zarówno działania przeszłe, jak i obecne. Jednym z głównych zadań archiwum jest ukazanie, w jaki sposób zmienia się społeczna świadomość ochrony i opieki nad dziedzictwem oraz społeczna odpowiedzialność za dziedzictwo w regionie. W międzynarodowej debacie wybrzmienia temat wykorzystywania archiwów i badań archiwalnych w działaniach aktywistycznych na rzecz zrównoważonego rozwoju, sprawiedliwości społecznej oraz we współtworzeniu i reinterpretowaniu dziedzictwa, jednocześnie brakuje archiwów bezpośrednio dokumentujących tego typu działania. Społeczne archiwum aktywizmu na rzecz dziedzictwa w Europie Środkowej i Wschodniej jest pierwszym, które skupia się na tej problematyce. Materiały pozyskiwane i opracowywane są w języku polskim i angielskim.
Archiwum należy do ogólnopolskiej sieci archiwów społecznych – jednej z największych i najprężniej funkcjonujących tego typu sieci w Europie. Sieć prowadzona jest przez Centrum Archiwistyki Społecznej w Warszawie, którego Europa Nostra Heritage Hub w Krakowie jest partnerem.
Na zasób archiwalny składają się nagrania audio i video (m.in. relacje, historie mówione, filmy, reportaże), fotografie, memorabilia, dokumenty osobiste, druki ulotne, listy, wspomnienia, dzienniki, dokumenty życia społecznego, dokumentacja aktowa, wycinki prasowe, plakaty, afisze, katalogi, materiały promocyjne z kampanii, tematyczne zasoby dziedzictwa audiowizualnego.
Zasób archiwalny gromadzony jest poprzez:
– pozyskiwanie materiałów zastanych (od organizacji, grup nieformalnych oraz osób prywatnych, akcje społecznościowe w regionie, docieranie do potencjalnych darczyńców udostępniających swoje prywatne materiały w postaci daru lub depozytu);
– wywoływanie źródeł (dokumentowanie wydarzeń w formie audio, video i fotograficznej, nagrywanie relacji i wspomnień w formule historii mówionej).
Zbiory archiwum dokumentowane i opracowywane są w Otwartym Systemie Archiwizacji (OSA). System oparty jest na międzynarodowych standardach archiwalnych ISAD (G), ISAAR (CPF) oraz ISDIAH. W ramach Systemu wymagane jest zachowanie hierarchii na wzór tradycyjnej jednostki archiwalnej, co zapewnia porządek i prosty sposób organizacji zbiorów. Następnie zbiory udostępniane są w wolnym dostępie na portalu Zbiory Społeczne.pl oraz na stronie internetowej Europa Nostra Heritage Hub w Krakowie.
Archiwa społeczne – tworzone oddolnie jako efekt celowej aktywności obywatelskiej – stanowią demokratyczne miejsca aktywnej ochrony dziedzictwa oraz interaktywnej pracy informacyjnej skoncentrowanej na działalności dokumentacyjnej, opiece, opracowywaniu, udostępnianiu, interpretacji oraz ponownym wykorzystaniu materiałów wchodzących w skład niepaństwowego zasobu archiwalnego. Trwający obecnie „zwrot archiwalny”, kwestionujący i rewidujący tradycyjne metody oraz dominujące praktyki archiwalne zbiega się z różnorodnymi podejściami w obrębie studiów nad dziedzictwem, podkreślającymi wykorzystywanie i współtworzenie dziedzictwa połączone z podejściem zaangażowanym, odpowiedzialnym, oddolnym, opartym na wspólnocie. Archiwistyka społeczna w coraz większym stopniu stanowi integralną część wielu dyscyplin, zwiększając potencjał interdyscyplinarnej współpracy w obszarze dziedzictwa. Jednocześnie odzwierciedla przemiany, jakie dokonują się w przestrzeni zawodowej praktyki archiwalnej oraz zawodowej ochrony dziedzictwa, w których coraz bardziej widoczne jest podejście włączające i partycypacyjne. Coraz bardziej popularna staje się również koncepcja aktywizmu archiwalnego definiowanego jako inicjatywy społeczne mające na celu wypełnianie luk pomijanych przez tzw. archiwa tradycyjne lub będące odpowiedzią na konkretne zjawiska i ruchy społeczne. Aktywność tego typu pozwala uchwycić zarówno indywidualną, jak i grupową perspektywę doświadczeń historycznych danej wspólnoty. Zgromadzony w ten sposób materiał archiwalny bywa następnie wykorzystywany w działaniach aktywistycznych na rzecz dziedzictwa.
Kontakt do koordynatorki: dr Joanna Dziadowiec-Greganić, joanna.dziadowiec@heritagehubkrakow.org